Ο ύπνος είναι εξαιρετικά σημαντικός για την ανάπτυξη του εγκεφάλου στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού. Τις περισσότερες φορές οι διαταραχές του ύπνου αποτελούν ένα δευτερογενές σύμπτωμα μίας γενικότερης αναπτυξιακής δυσκολίας, ενώ άλλοτε είναι πρωτογενείς και ενδέχεται να προκαλούν άλλες ψυχολογικές εμπλοκές.Οι διαταραχές του ύπνου αποτελούν από τις συχνότερες κοινές ανησυχίες που οι γονείς παρουσιάζουν στους γιατρούς τους. Ένα παιδί που πηγαίνει στο κρεβάτι απρόθυμα ή ξυπνά συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας μπορεί να αποδιοργανώσει την οικογένεια και να επηρεάσει την ποιότητα ζωής όλων των μελών αυτής.
Μελέτες έχουν αποδείξει ότι οι διαταραχές ύπνου μπορεί να οδηγήσουν σε μεταβολές της διάθεσης κατά τη διάρκεια της ημέρας, ευερεθιστότητα, ελλιπή προσοχή, υπνηλία στο σχολείο, απροθυμία έγκαιρης πρωινής έγερσης και προβλήματα συμπεριφοράς και μάθησης. Παράλληλα, ορισμένες διαταραχές ύπνου είναι αρκετά σοβαρές ώστε να προκαλέσουν δυσμενείς καρδιαγγειακές και μεταβολικές επιδράσεις καθώς και ανεπαρκή ανάπτυξη.
Οι διαταραχές ύπνου οφείλονται συχνά σε προσωρινά ή χρόνια ιατρικά προβλήματα και παρατηρούνται σε ποσοστό μέχρι και 25 έως 30% των βρεφών και των παιδιών.Στις διαταραχές ύπνου περιλαμβάνονται η αποφρακτική άπνοια ύπνου, οι παραϋπνίες, η συμπεριφορική αϋπνία της παιδικής ηλικίας και η διαταραχή της καθυστερημένης φάσης ύπνου.
Αποφρακτική Υπνική Άπνοια
Μπορεί να υπάρχει Αποφρακτική Υπνική Άπνοια, με διακοπή της ροής του αέρα για περισσότερο από 10 δευτερόλεπτα ενώ μπορεί να υπάρχουν αναπνευστικές κινήσεις ή προσπάθεια αναπνοής ενώ σε Κεντρικού τύπου άπνοια, μπορεί να μην υπάρχουν αναπνευστικές κινήσεις ή προσπάθεια. Οι Υπνικές Άπνοιες προκαλούν συχνές και αγωνιώδεις αφυπνίσεις που διαταράσσουν την ομαλότητα του ύπνου.
Παρατηρείται στο 1-2% των παιδιών προσχολικής ηλικίας και κυρίως μεταξύ 2-6 ετών οπότε και συσχετίζεται έντονα με υπερτροφικές αμυγδαλές, για τις οποίες θα πρέπει να επισκεφθούμε ΩΡΛ για εκτίμηση και για αποκλεισμό άλλων οργανικών προβλημάτων όπως πχ γναθοπροσωπικές ανωμαλίες, μυικού τόνο κλπ.Η Αποφρακτική Υπνική Άπνοια συσχετίζεται πολλές φορές με ΔΕΠ-Υ, συμπεριφορικά και μαθησιακά προβλήματα, με υπνηλία κατά την διάρκεια της ημέρας και νυχτερινή ενούρηση.
Η συμπεριφορική αϋπνία
Η συμπεριφορική αϋπνία της παιδικής ηλικίας, αποτελεί μία διαταραχή του κύκλου του ύπνου που περιλαμβάνει δυσκολίες στην έλευση του ύπνου, δυσκολία στην παραμονή του ύπνου και πιθανές αφυπνίσεις νωρίς το πρωί. Στα παιδιά, η αϋπνία μπορεί να διαρκέσει μερικές νύχτες ή μπορεί να είναι μακροχρόνια. Τα παιδιά με άγχος μπορεί να παρουσιάζουν αϋπνία. Άλλες αιτίες αϋπνίας περιλαμβάνουν καθημερινές ή χρόνιες ασθένειες, πόνο ή προβλήματα ψυχικής υγείας, ενώ, το συχνότερο αίτιο αποτελεί τα λανθασμένα πρότυπα ύπνου της οικογένειας ή η αδυναμία αυτής να θέσει σαφή όρια στον ύπνο.
Διαταραχή της καθυστερημένης φάσης ύπνου
Ως διαταραχή της καθυστερημένης φάσης ύπνου ορίζεται η χρονική καθυστέρηση τουλάχιστον 2 ωρών είτε στην έλευση του ύπνου, είτε στην αφύπνιση. Είναι συχνότερη κατά την εφηβεία, όταν ο καρκάδιος ρυθμός θεωρείται ότι επιμηκύνεται και το παιδί γίνεται πιο κοινωνικό. Οι γονικές ανησυχίες, συνήθως, επικεντρώνονται στην καθυστερημένη έλευση του ύπνου, στη δυσκολία πρωινής αφύπνισης και στην εμφάνιση υπνηλίας ή μειωμένης προσοχής στο σχολείο. Ωστόσο, σε αυτή την κατηγορία οι νυχτερινές αφυπνίσεις είναι ασυνήθιστες και η αρχιτεκτονική ύπνου είναι συνήθως φυσιολογική.
Ροχαλητό
1/10 παιδιά ροχαλίζουν και αυτό μπορεί να προκληθεί από διαφορετικά αίτια π.χ., η χρόνια ρινική συμφόρηση, οι διογκωμένες αδενοειδής εκβλαστήσεις ή/και αμυγδαλές που εμποδίζουν τον αεραγωγό μπορεί να προκαλέσουν ροχαλητό.
Παραϋπνίες
Οι παραϋπνίες επηρεάζουν το 50% των παιδιών και είναι ανεπιθύμητα συμβάντα που συνοδεύουν τον ύπνο καισυμβαίνουν κατά τη μετάβαση από ύπνο σε εγρήγορση. Χαρακτηρίζονται από σύνθετη, αφύσικη δραστηριότητα του παιδιού που φαίνεται σκόπιμη αλλά στερείται ουσιαστικής αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον του. Περιλαμβάνουν σύγχυση, αυτόματες συμπεριφορές, δυσκολία αφύπνισης, αμνησία και γρήγορη επιστροφή σε πλήρη ύπνο μετά το συμβάν.
- εφιάλτες: επανειλημμένες αφυπνίσεις με ανάκληση τρομακτικών ονείρων. Συνήθως τα παιδιά ακόμα θυμούνται το όνειρο και μπορούν να το περιγράψουν καλά. Έχουν καλή επικοινωνία, σε αντίθεση με τον νυχτερινό τρόμο, όπου συνήθως όταν ξυπνάνε, δεν επικοινωνούν άμεσα. Σχεδόν τα μισά παιδιά έχουν εφιάλτες στις ηλικίες 3 με 5 ετών. Συμβαίνει κατά τον ύπνο REM. Τα παιδιά δεν ξαναπάνε εύκολα για ύπνο και αναζητούν τους γονείς τους. Παρ’όλαυτά δεν χρειάζονται κάποια θεραπεία και σιγά-σιγά, βελτιώνονται μόνοι τους. Πάντα όμως ελέγχουμε για κάποιο τραύμα ή επεισόδιο που μπορεί να τους προκάλεσε άγχος.
- νυχτερινός τρόμος: επεισόδια αιφνίδιας αφύπνισης με μία κραυγή τρόμου. Παρουσιάζεται συνήθως 2 ώρες αφότου κοιμηθούν, καθώς το παιδί ξυπνά ουρλιάζοντας, ιδρωμένο και αναπνέει γρήγορα. Οι γονείς δεν μπορούν να το ηρεμήσουν. Το επεισόδιο κρατά περίπου μισή ώρα και μετά το παιδί ξανακοιμάται, χωρίς να θυμάται την επόμενη μέρα τι είχε γίνει. Εμείς, λοιπόν, παρηγορούμε το παιδί και το επεισόδιο θα λυθεί από μόνο του. Μπορεί να οφείλεται σε στρες, αϋπνίες ή κακό πρόγραμμα ύπνου, παράγοντες τους οποίους μπορούμε να ρυθμίσουμε. Θα πρέπει να υπάρχει προγραμματισμένη αφύπνιση του παιδιού περίπου μισή ώρα πριν από την ώρα που συμβαίνει το επεισόδιο.
- υπνοβασία: επεισόδια έγερσης από το κρεβάτι και βάδισης, δίχως το παιδί να ξυπνήσει. Δεν θεωρείται συνήθως παθολογική αλλά πρέπει να προσέχουμε, καθώς πολλά παιδιά τραυματίζονται σε αντικείμενα ή σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να βγουν έξω από το σπίτι! Είναι συχνότερο στις ηλικίες 4-8 ετών και μπορούμε και εδώ να χρησιμοποιήσουμε την τεχνική προγραμματισμένης αφύπνισης.
