Οι νέοι που παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς αποτελούν το ένα τρίτο έως το μισό όλων των παραπομπών σε κλινικές και κέντρα ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων. Ωστόσο, ο προσδιορισμός της φυσιολογικής και της μη φυσιολογικής συμπεριφοράς είναι μια πολυσύνθετη διαδικασία η οποία λαμβάνει υπόψη της και αξιολογεί μια σειρά παραγόντων. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στις διαταραχές συμπεριφοράς οι παράγοντες αυτοί είναι μεταξύ άλλων:
- η σοβαρότητα της κατάστασης (από ήπια και σπάνια έως σοβαρή και συχνή)
- η χρονιότητα του προβλήματος (από πρόσφατη έως μακροχρόνια)
- η ικανότητα διάδοσης του προβλήματος σε άλλα πλαίσια (από το σπίτι, στο σχολείο, στην κοινότητα κλπ)
- η ηλικία έναρξης των προβλημάτων
- το επίπεδο εξαπάτησης στο οποίο το άτομο εμπλέκεται (από τη φανερή επιθετικότητα έως την κρυφή κλοπή και το ψέμα)
- η παρουσία συνυπάρχουσας ΔΕΠΥ ή καταθλιπτικών συμπτωμάτων
Η διαταραχή διαγωγής είναι μία ομάδα συμπεριφορικών και συναισθηματικών προβλημάτων που συνήθως ξεκινούν κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Τα παιδιά και οι έφηβοι με την εν λόγω διαταραχή δυσκολεύονται να ακολουθήσουν κανόνες και να συμπεριφέρονται με έναν κοινωνικά αποδεκτό τρόπο. Μπορεί να παρουσιάσουν επιθετική, καταστροφική και δόλια συμπεριφορά που παραβιάζει τα δικαιώματα άλλων.
Εάν το παιδί σας έχει διαταραχή διαγωγής, μπορεί να φαίνεται στους άλλους σκληρό και με αυτοπεποίθηση. Στην πραγματικότητα, όμως, παιδιά με διαταραχές διαγωγής είναι συχνά ανασφαλή και λανθασμένα πιστεύουν ότι οι άνθρωποι είναι επιθετικοί ή απειλητικοί προς αυτά.
- Η επιθετική συμπεριφορά τους μπορεί να περιλαμβάνει εκφοβισμό ή άσκηση bullying σε άλλα άτομα, σωματική βλάβη ανθρώπων ή ζώων επί σκοπού, διάπραξη βιασμού ή χρήση όπλου.
- Η δόλια συμπεριφορά τους μπορεί να περιλαμβάνει ψέματα, παραβίαση ξένης ιδιοκτησίας, κλοπή ή πλαστογραφία.
- Η καταστρεπτική συμπεριφορά τους μπορεί να περιλαμβάνει εμπρησμό ή άλλη εκούσια καταστροφή ιδιοκτησίας.
- Η παραβίαση κανόνων μπορεί να περιλαμβάνει απουσίες από το σχολείο χωρίς αιτιολογία, εξαφάνιση από το σπίτι, χρήση αλκοόλ και ουσιών ή σεξουαλική συμπεριφορά σε πολύ μικρή ηλικία.
Τα αγόρια που έχουν διαταραχή διαγωγής είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν επιθετική και καταστροφική συμπεριφορά, ενώ τα κορίτσια είναι πιο επιρρεπή σε δόλια συμπεριφορά και παραβίαση κανόνων.Επιπλέον, τα συμπτώματα της διαταραχής διαγωγής μπορεί να είναι ήπια, μέτρια ή σοβαρά.Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο ενός παιδιού να αναπτύξει διαταραχή της διαγωγής:
- Άρρεν φύλο
- Διαβίωση σε αστικό περιβάλλον
- Διαβίωση στη φτώχεια
- Οικογενειακό ιστορικό διαταραχής της διαγωγής
- Οικογενειακό ιστορικό ψυχικών ασθενειών
- Οικογενειακό ιστορικό άλλων ψυχιατρικών διαταραχών
- Γονείς που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών
- Δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον
- Εμπειρία τραυματικών γεγονότων
- Κακοποίηση ή παραμέληση στην παιδική ηλικία
Έχουν αναγνωριστεί τρεις κατηγορίες παραγόντων που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης και κλιμάκωσης των προβλημάτων συμπεριφοράς στην παιδική ή εφηβική ηλικία και δυσκολιών στην ενήλικη ζωή. Αυτοί οι παράγοντες είναι:
- τα ατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού ή εφήβου (π.χ. γενετικοί παράγοντες,
δύσκολη ιδιοσυγκρασία, συννοσηρότητα με ΔΕΠ-Υ, μαθησιακές δυσκολίες και χαμηλό IQ) - οι γονεϊκές πρακτικές και οι σχέσεις γονέα-παιδιού (π.χ. αυταρχικό, ανεκτικό-επιτρεπτικό ή αμελές γονεϊκό στυλ, προβλήματα προσκόλλησης)
- τα προβλήματα εντός του οικογενειακού πλαισίου και του ευρύτερου
κοινωνικού περιβάλλοντος.
Υπάρχουν επίσης και ατομικοί παράγοντες συντήρησης,όπως νευροβιολογικά ελλείμματα, δυσκολία στη ρύθμιση των συναισθημάτων, απουσία ασφαλούς προσκόλλησης με γονέα, χαμηλή αυτοαντίληψη και αυτοεκτίμηση, ανώριμοι μηχανισμοί άμυνας (π.χ. μετατόπιση θυμού) και δυσλειτουργικές στρατηγικές αντιμετώπισης προβλημάτων (π.χ. χρήση φαρμάκων για τη ρύθμιση αρνητικής διάθεσης).
Για την αντιμετώπιση της, απαιτείται άμεση παρέμβαση ειδικού, ιδιαίτερα στα πρώιμα στάδια εμφάνισης της. Η παρέμβαση αυτή περιλαμβάνει ατομική θεραπεία του παιδιού, μέσω της οποία στοχεύουμε στην εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων, στην τροποποίηση των λανθασμένων τρόπων ερμηνείας των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και στην κατανόηση των συνεπειών των πράξεων. Εκτός όμως από την δουλειά με το ίδιο το παιδί ακόμα πιο αποτελεσματική αποδεικνύεται η οικογενειακή θεραπεία.
