Είδη παιχνιδιού κατά την ανάπτυξη των παιδιών
Παιχνίδι καλείται οποιαδήποτε δραστηριότητα διαλέγει ελεύθερα και αυθορμήτως ένα παιδί, προκειμένου να λάβει ικανοποίηση και ευχαρίστηση. Μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά μαθαίνουν τον εαυτό τους, τους γύρω τους, αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και ανακαλύπτουν το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται. Αποτελεί την κυριότερη και πιο σημαντική ενασχόληση του παιδιού από την βρεφική ηλικία και είναι η κυριότερη πηγή μάθησης.
Αρχικά, υπάρχουν 2 κατηγορίες παιχνιδιού: το δομημένο και το ελεύθερο. Ελεύθερο παιχνίδι είναι εκείνο στο οποίο το παιδί έχει το δικαίωμα να επιλέξει τι θα παίξει, με ποιους και με πόσους, με ποια αντικείμενα και το πόσο θα κρατήσει το παιχνίδι του. Δομημένο παιχνίδι είναι το στοχευμένο παιχνίδι. Έχει ως σκοπό να ανακαλέσει προηγούμενες εμπειρίες των παιδιών και να εμβαθύνει τη σκέψη και την κατανόησή τους σε διάφορα πλαίσια. Τα είδη του παιχνιδιού στην πορεία ανάπτυξης ενός παιδιού είναι τα εξής:
- Αισθητηριακό/Εξερευνητικό παιχνίδι (0-2,5 ετών): Τα παιδιά από την γέννηση τους εξερευνούν το περιβάλλον γύρω τους και παίρνουν ερεθίσματα από αυτό (αγγίζουν, πιπιλούν, πετούν, χτυπούν αντικείμενα). Το παιχνίδι εδώ εμπεριέχει τη συνεχή επανάληψη ενεργειών (π.χ. πετάει επαναλαμβανόμενα ένα μπαλάκι).
- Κατασκευαστικό Παιχνίδι (2,5 ετών +): Το παιδί κατασκευάζει ή δημιουργεί κάτι χρησιμοποιώντας αντικείμενα π.χ. τουβλάκια, lego, puzzle κ.α.
- Παιχνίδι δραματοποίησης–μοναχική μίμηση (3-8 ετών): Αρκετά παιδιά παίζουν παιχνίδια φαντασίας επινοώντας σενάρια και ρόλους από μόνα τους. Χρησιμοποιούν παιχνίδια, όπως lego, κούκλες, αυτοκίνητα, κ.α. Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν οι ιστορίες τους εμπλουτίζονται ακόμη περισσότερο.
- Λειτουργικό/Αισθητικοκινητικό παιχνίδι(3-8 ετών): Αυτό το είδος παιχνιδιού ξεκινά από την βρεφική ηλικία όταν τα βρέφη καταλάβουν ότι μπορούν να κάνουν τα αντικείμενα να κινηθούν (π.χ. όταν κυλούν μια μπάλα ή όταν κουνάνε μια κουδουνίστρα). Είναι ένα έντονο σωματικό παιχνίδι και βοηθά στην ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων (συντονισμός, ισορροπία)
- Συμβολικό παιχνίδι (3 ετών +): Το παιδί χρησιμοποιεί αντικείμενα για να αναπαραστήσει πράξεις της καθημερινότητας όπως το μαγείρεμα, δουλειές του σπιτιού, κηπουρική κ.α. Αν στο παιχνίδι αυτό εμπλακούν 2 ή περισσότερα παιδιά τότε το παιχνίδι λέγεται κοινωνικό–δραματικό.
- Παιχνίδι με κανόνες / Συνεργατικό παιχνίδι (5 ετών +): Τα παιδιά γίνονται μέρος μιας κοινωνικής ομάδας και παίζουν με άλλα παιδιά με συγκεκριμένους και προκαθορισμένους κανόνες, πχ επιτραπέζια, παιχνίδια με τράπουλα κ.α. Μέσα από τέτοιου είδους παιχνίδια τα παιδιά αντιλαμβάνονται τους ρόλους και τις ευθύνες τους καθώς και μοιράζονται τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους.
- Παιχνίδι με επινοημένους κανόνες (5-8 ετών): Τα παιδιά επινοούν δικά τους παιχνίδια με δικούς τους κανόνες που τους διαμορφώνουν ανάλογα με την κοινωνική ομάδα που ανήκουν και παίζουν μαζί.
Με βάση την αλληλεπίδραση του παιδιού στο παιχνίδι τα είδη του παιχνιδιού είναι:
- Μοναχικό παιχνίδι: Το παιδί παίζει µόνο του (2-3 ετών).
- Παιχνίδι παρατήρησης: Το παιδί παρακολουθεί τους άλλους να παίζουν χωρίς να συµµμετέχει.
- Παράλληλο παιχνίδι: Το παιδί παίζει δίπλα δίπλα µε ένα άλλο παιδί, συχνά µε ίδιο/ παρόμοιο παιχνίδι, αλλά χωρίς να υπάρχει αλληλεπίδραση (3 ετών).
- Συσχετιστικό παιχνίδι: Τα παιδιά αρχίζουν να παίζουν μαζί, αλληλεπιδρώντας το ένα µε το άλλο, εμπλεκόμενα στις ίδιες δραστηριότητες, παίζοντας τα ίδια παιχνίδια ή µιµούµενα το ένα το άλλο.
- Συνεργατικό παιχνίδι: Τα παιδιά αλληλεπιδρούν το ένα µε το άλλο, δρουν εκ περιτροπής, μοιράζονται και αποφασίζουν τι θα παίξουν. Συνεργάζονται, αναπτύσσουν και διαπραγματεύονται ιδέες
Το παιχνίδι μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους εργοθεραπευτές με 3 τρόπους. Κατά την αξιολόγηση, στην θεραπεία αλλά και ως μέρος της στοχοθεσίας της θεραπείας. Κατά την αξιολόγηση ο εργοθεραπευτής μπορεί μέσω του παιχνιδιού να εκτιμήσει την λειτουργικότητα και των δεξιοτήτων που διαθέτει το παιδί. Ως μέσο θεραπείας χρησιμοποιείται για την ενίσχυση των δεξιοτήτων του παιδιού όπως οι κινητικές δεξιότητες, οι γνωστικές, οι αντιληπτικές κ.α. Τέλος ως μέρος της στοχοθεσίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθώς ο θεραπευτής βοηθάει το παιδί να συμμετέχει με επιτυχία στην διαδικασία του παιχνιδιού και έτσι οι εργοθεραπευτές μαθαίνουν στο παιδί να παίζει.
Η συμβολή των παιχνιδιών στην ενίσχυση των δεξιοτήτων είναι υψίστης σημασίας. Η επιστήμη της Εργοθεραπείας χρησιμοποιεί ως κύριο μέσο θεραπείας το παιχνίδι. Βασικός ρόλος του θεραπευτή είναι να προσαρμόσει ή να τροποποιήσει το περιβάλλον ώστε να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για παιχνίδι και να προσαρμόσει τα παιχνίδια ώστε να μπορεί κάθε παιδί να τα χρησιμοποιεί. Κατά την θεραπευτική παρέμβαση το παιχνίδι πολλές φορές αποτελεί όχι μόνο το μέσο αλλά και το στόχο της θεραπείας.
