Τι είναι η παιδική επιθετικότητα ;
Η επιθετικότητα αποτελεί ένα ευρύ φάσμα επιθετικών ή και καταστρεπτικών τρόπων συμπεριφοράς, οι οποίοι μπορούν να εκδηλωθούν με ποικίλους τρόπους και κατευθύνονται συνειδητά ή ασυνείδητα εναντίον ανθρώπων, ζώων, αντικειμένων ή ακόμα και του ίδιου του εαυτού. Είναι ένα είδος συναισθηματικής αντίδρασης του ατόμου, μία μορφή έντονης συναισθηματικής συμπεριφοράς.
Η παιδική επιθετικότητα και αντιδραστικότητα αποτελoύν το 1/3 των προβλημάτων συμπεριφοράς που απασχολούν τους ψυχολόγους και τους παιδαγωγούς, καθώς επίσης αποτελούν κομμάτι της συμπεριφοράς που απασχολεί σημαντικά τους γονείς. Είναι η εχθρική διάθεση του παιδιού να προκαλέσει ζημιά.
Πότε χαρακτηρίζουμε ένα παιδί επιθετικό;
Για να καταλήξουμε να χαρακτηρίσουμε ένα παιδί ως επιθετικό, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε τα εξής στοιχεία:
α. Τη διάρκεια της επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού, δηλαδή αν είναι μια συμπεριφορά που κρατά καιρό, βδομάδες, χρόνια, αν εμφανίζεται σε τακτά διαστήματα ή είναι ένα τελείως παροδικό φαινόμενο.
β. Την ηλικία και το φύλο του παιδιού.
γ. Το βαθμό εχθρότητας, μίσους και εκδίκησης προς τους άλλους, που μπορεί να έχουν μέσα τους οι επιθετικές ενέργειες του παιδιού. Αν αυτές οι ενέργειες τους συνοδεύονται από τέτοια συναισθήματα, τα οποία εκδηλώνει μάλιστα φανερά το ίδιο, τότε το γεγονός πρέπει να μας ανησυχήσει.
δ. Τη δύναμη που έχει το παιδί να ελέγξει τον εαυτό του και να σταματήσει να προκαλεί πόνο στους άλλους, νιώθοντας πως κινδυνεύει η ασφάλεια τους.
Οι πρώτες επιθετικές συμπεριφορές εμφανίζονται κατά το πρώτο έτος της ηλικίας, ενώ συνήθως κορυφώνονται στην ηλικία των 2 εώς 3 ετών, όπου τα παιδιά βιώνουν έντονα συναισθήματα, τα οποία δεν μπορούν να εκφράσουν με το λόγο και δεν έχουν τον αυτοέλεγχο ώστε να σταματήσουν. Η παιδική επιθετικότητα μπορεί να εκφραστεί με διάφορους τρόπους ανάλογα με την ηλικία, το γνωστικό επίπεδο και το κοινωνικό-οικονομικό περιβάλλον.
Οι τρόποι που ένα παιδί εκδηλώνει την επιθετικότητα του είναι οι εξής:
- Σωματικός (χτυπήματα, κλωτσιές)
- Λεκτικός (φωνές, βρισιές, ουρλιαχτά)
- Ψυχολογικός (απειλές, πίεση)
- Καταστροφικός (καταστροφή αντικειμένων ή περιουσίας)
- Παθητική επιθετικότητα (ειρωνική ομιλία, απόρριψη)
Οι παράγοντες που συντελούν στην επιθετική συμπεριφορά μπορεί να είναι:
- Οι υπερβολικά αυστηροί γονείς: οι οποίοι τιμωρούν συχνά το παιδί ανάλογα με τη δική τους συναισθηματική κατάσταση και δεν αφήνουν περιθώρια συναισθηματικής αντίδρασης και έκφρασης από μέρος του παιδιού.
- Οι υπερβολικές στερήσεις και απαγορεύσεις που τους επιβάλλονται συνεχή <<μη>> και <<όχι>> μπορεί να φέρουν απογοητεύσεις στα παιδιά, ιδίως όταν νιώσουν ότι δεν μπορούν να εκπληρώσουν μια επιθυμία τους.
- Οι υπερβολικά παραχωρητικοί γονείς που δεν θέτουν όρια και κανόνες πειθαρχίας, η τήρηση κάποιων κανόνων είναι απαραίτητη και θα οδηγήσει το παιδί στην πειθαρχία χωρίς να χρειαστούν αυστηρές τιμωρίες.
- Επίσης η παρακολούθηση βίαιων προγραμμάτων, στην τηλεόραση επηρεάζει σημαντικά την εμφάνιση επιθετικής συμπεριφοράς, αλλά και κινούμενα σχέδια και άλλες εκπομπές που είναι όλο φωνές, απειλές, και σωματική βία. Προσπαθήστε να ελέγξτε τι βλέπει στην τηλεόραση.
- Είναι σημαντικό οι γονείς να μην το συγκρίνουν με άλλα παιδιά και να το υποτιμούν, αλλά να ενθαρρύνουν και να ανταμείβουν την καλή συμπεριφορά.
- Οι δυσκολίες της ζωής: Όταν τα παιδιά αγωνίζονται σκληρά να επιτύχουν στο σχολείο, είτε από εσωτερική παρόρμηση, είτε από την πίεση των γονιών τους, χωρίς όμως να τα καταφέρουν, τότε απογοητεύονται. Η απογοήτευση μετατρέπεται σε μερικά παιδιά σε ανυπακοή και επιθετικότητα.
Πως μπορούν οι γονείς να διαχειριστούν την επιθετική συμπεριφορά των παιδιών τους;
- Οι γονείς θα πρέπει να παρατηρήσουν πότε εμφανίζεται η επιθετική συμπεριφορά, δηλαδή αν συμβαίνει υπό συγκεκριμένες συνθήκες ή είναι μία γενικευμένη συμπεριφορά. Εάν εμφανίζεται σε ένα μόνο πλαίσιο (σπίτι, σχολείο, δραστηριότητα κ.α.), ίσως συμβαίνει κάτι το όποιο ενεργοποιεί αυτή τη συμπεριφορά. Θα πρέπει να παρατηρήσουν αν κατευθύνεται σε κάποιο συγκεκριμένο άτομο και αν υπήρξε κάποια σημαντική αλλαγή ή μετάβαση στο περιβάλλον του παιδιού που επηρέασε τη συμπεριφορά του (μετακόμιση, αλλαγή σχολείου, αλλαγή σχολικής βαθμίδας κ.α.).
- Οι γονείς θα πρέπει να αφήσουν το παιδί να ηρεμήσει πριν κάνουν οποιαδήποτε συζήτηση μαζί του. Εάν προσπαθήσουν να του μιλήσουν την ώρα που εκδηλώνει την συμπεριφορά, θα επιδεινώσουν την κατάσταση.
- Θα ήταν αρκετά χρήσιμο η συζήτηση να γίνει στον αγαπημένο του χώρο στο σπίτι. Έτσι, το παιδί θα νιώσει πιο άνετα και θα χαλαρώσει, πράγμα που θα κάνει πιο εύκολη την συζήτηση για τη συμπεριφορά του.
- Αποφυγή σωματικής τιμωρίας. Δεν απαντάμε στη βία με βία.
- Στέρηση προνομίων ή αγαπημένων δραστηριοτήτων του παιδιού. Για παράδειγμα «δεν θα πάμε τη βόλτα που συμφωνήσαμε γιατί η συμπεριφορά σου δεν ήταν σωστή»
- Οι συνέπειες θα πρέπει να είναι άμεσες. Έτσι, το παιδί θα συσχετίσει την συγκεκριμένη λανθασμένη συμπεριφορά με μία μη επιθυμητή συνέπεια.
- Ενασχόληση με την αγαπημένη τους δραστηριότητα. Οι γονείς μπορούν να προτρέψουν το παιδί να ζωγραφίσει, να χορέψει ή να κάνει γυμναστική ώστε να εκτονώσει την ένταση που αισθάνεται.
- Μία αγκαλιά ή ένα χάδι είναι αποτελεσματικά κυρίως σε παιδιά μέχρι 3 ετών.
- Οι γονείς μπορούν να αγνοήσουν την επιθετική συμπεριφορά σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Τα μικρά παιδιά χρησιμοποιούν τέτοιες συμπεριφορές με σκοπό να αποκτήσουν κάτι. Όταν διαπιστώσουν ότι δεν μπορούν να τα καταφέρουν με τις συγκεκριμένες τεχνικές, είναι πολύ πιθανόν να τις εγκαταλείψουν.
- Απαραίτητη κρίνεται η συνεργασία των γονέων με το σχολείο ειδικά όταν το παιδί εμφανίζει επιθετική συμπεριφορά και στα δύο πλαίσια. Γονείς και εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν μία κοινή αντιμετώπιση της συμπεριφοράς του παιδιού.
- Θα πρέπει το παιδί να απομακρύνεται από το «ακροατήριο». Κι αυτό γιατί πολύ συχνά η επιθετική συμπεριφορά ενισχύεται από το περιβάλλον ή γίνεται για λόγους πρόκλησης θαυμασμού.
- Αλλαγή της συμπεριφοράς των γονέων. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να αλλάξουν τον τρόπο που συμπεριφέρονται στα παιδιά τους. Αν ένας γονιός φωνάζει ή χτυπάει το παιδί του θα πρέπει να περιμένει ότι θα συμπεριφερθεί με το ίδιο τρόπο. Δεν αρκεί, λοιπόν, να πουν στο παιδί ποια είναι η σωστή συμπεριφορά, αλλά πρέπει να την εφαρμόσουν και οι ίδιοι.
- Οι γονείς θα πρέπει να ενισχύουν και να επιβραβεύουν την καλή συμπεριφορά των παιδιών τους.
Μη φοβάστε να ζητήσετε τη βοήθεια του ειδικού.
Είναι μερικές φορές που η αντιμετώπιση της επιθετικότητας ενός παιδιού απαιτεί κάτι παραπάνω από ότι ο γονιός μπορεί να προσφέρει. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σημαντικό να ζητάμε τη βοήθεια του ειδικού, ο οποίος θα μας δείξει τη σωστή κατεύθυνση για να βρούμε τη σωστή λύση για εμάς και το παιδί μας.
