Η επικοινωνία περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από την ομιλία: η προσωδία, οι χειρονομίες, οι εκφράσεις του προσώπου, η γλώσσα του σώματος για ένα μικρό παιδί λένε όσα και τα λόγια. Τα μικρά παιδιά επικοινωνούν χρησιμοποιώντας χειρονομίες και άλλες εξωλεκτικές συμπεριφορές πριν ακόμα αρχίσουν να μιλούν (Vilà-Giménez & Prieto, 2021).
Οι χειρονομίες είναι ένα σημαντικό βήμα καθώς το παιδί αρχίζει να αλληλεπιδρά και να επικοινωνεί με τους άλλους. Μάλιστα υπάρχει μια ισχυρή σχέση μεταξύ της πρώιμης χρήσης χειρονομιών ενός παιδιού και της ικανότητάς του να φτάσει στα ορόσημα της επικοινωνίας.
Ενισχύουν οι χειρονομίες τη γλωσσική ανάπτυξη;
Συχνά οι γονείς αναρωτιούνται αν η χρήση των χειρονομιών εμποδίζει το παιδί τους να χρησιμοποιεί λέξεις. Αντ’ αυτού πρέπει να ενθαρρύνουν τη χρήση των χειρονομιών του παιδιού τους. Αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της έναρξης της ανάπτυξης των γλωσσικών δεξιοτήτων του παιδιού καθώς τελικά συνδυάζει λέξεις με αυτές τις χειρονομίες.
Πότε πρέπει το παιδί μου να αρχίσει να χρησιμοποιεί χειρονομίες;
Η χρήση των χειρονομιών εμφανίζεται σε ηλικία 9 με 12 μηνών. Ένα παιδί μπορεί να σηκώσει ένα αντικείμενο για να σας δείξει ή να δείξει ένα αντικείμενο για να εκφράσει αυτό που θέλει. Ένα παιδί μπορεί να αρχίσει να χτυπά τα χέρια του για να δείξει ενθουσιασμό ή να κουνήσει το χέρι του για να χαιρετίσει. Έως 18 μηνών, ένα παιδί μπορεί να αρχίσει να συνδυάζει χειρονομίες και λέξεις. Έτσι το κυμάτισμα του χεριού συνοδεύεται από τη λέξη «γεια» και το χειροκρότημα από τις λέξεις «ναι/μπράβο».
Σε γενικές γραμμές οι χειρονομίες και τα νοήματα αυτά αναπτύσσονται από τη βρεφική ηλικία έως τα δύο έτη ως εξής:
9-12 μηνών
- ζητά αντικείμενα δείχνοντας ή φτάνοντας με το χέρι
- κερδίζει την προσοχή αγγίζοντας (πχ. τραβώντας έναν ενήλικα)
- τεντώνεται για να το πάρουν αγκαλιά
- κάνει μία ενέργεια με στόχο να επαναληφθεί (πχ. χτυπά τα χέρια αφού τα χτυπά και ο άλλος)
- εκφράζει την επιθυμία του να παίξει κοινωνικά παιχνίδια ξεκινώντας πρώτο (πχ. κρύβει το πρόσωπό του για να δείξει ότι θέλει να παίξει κουκου!)
- κουνά το χέρι για να χαιρετήσει
- μιμείται τα παλαμάκια
- δείχνει και δίνει αντικείμενα στους ενήλικες
12-15 μηνών
- δίνει αντικείμενα στους ενήλικες για να ζητήσει βοήθεια
- δείχνει τη χρησιμότητα των αντικειμένων (πχ. Κάνει ότι ανακατεύει με μία κουτάλα)
- αγκαλιάζει λούτρινα παιχνίδια
- χειροκροτά για να δείξει τον ενθουσιασμό του
- χορεύει όταν ακούει μουσική
15-18 μηνών
- κουνά το κεφάλι για να εκφράσει άρνηση
- δείχνει κάτι για να σου ζητήσει να κάνεις κάτι (πχ. δείχνει την πόρτα για να ζητήσει “βόλτα”)
- κάνει εκφράσεις με τα χείλη για να ζητήσει φαγητό
- δείχνει αντικείμενα αφού του το ζητήσει κάποιος
- δείχνει αντικείμενα με στόχο να τα ονομάσει ο ενήλικας
- κάνει χειρονομία για να δείξει πως κάτι τελείωσε
18-24 μηνών
- κάνει γκριμάτσες και αστείους ήχους για να κερδίσει την προσοχή
- αναδύονται οι χειρονομίες που συνοδεύουν κάποιας μορφής λεκτικό περιεχόμενο όπως το ανασήκωμα των ώμων το σήκωμα των χεριών για να να δείξει “τι είναι αυτό;” ή “πού πήγε;”
- στέλνει φιλιά
- κάνει “κόλλα πέντε”
- αποσαφηνίζει λεκτικά μηνύματα δείχνοντας τα αντικείμενα που αντιπροσωπεύουν (πχ. Λέει “παπα” και δείχνει τα παπούτσια του)
Ποιος είναι ο αντίκτυπος της χρήσης χειρονομιών για την ανάπτυξη της γλώσσας στα παιδιά;
Η χρήση χειρονομιών ενός παιδιού έχει συνδεθεί με μια πολύ ενθαρρυντική πρόοδο στην επικοινωνία και την ανάπτυξη της γλώσσας. Επιπλέον, υπάρχει μεγάλη έρευνα που υποδηλώνει ότι οι χειρονομίες μπορούν να επιταχύνουν τις δεξιότητες επικοινωνίας του παιδιού σας. Ένα παιδί που χρησιμοποιεί περισσότερες χειρονομίες τείνει:
- να αναπτύξει μεγαλύτερο λεξιλόγιο μακροπρόθεσμα
- να συνδυάσει χειρονομίες με λέξεις προτού συνδυάσει τις λέξεις μαζί
- να μάθει τη λέξη πιο γρήγορα από ένα παιδί που δε χρησιμοποιεί χειρονομίες
- να σχηματίσει προτάσεις νωρίτερα.
Τι πρέπει να κάνω εάν το παιδί μου δεν χρησιμοποιεί χειρονομίες;
Εάν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας δεν χρησιμοποιεί χειρονομίες, δεν έχει αλληλεπίδραση με άλλους ή δεν χρησιμοποιεί λέξεις, η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει. Ενώ κάθε παιδί αναπτύσσεται με τον δικό του ρυθμό, ίσως θελήσετε να συζητήσετε την πρόοδο του παιδιού σας με κάποιο Λογοθεραπευτή και να εξετάσετε το ενδεχόμενο να λάβετε βοήθεια μέσω της έγκαιρης παρέμβασης.
