Τα παιδιά θέλουν ένα σωστό πρότυπο για να μιμηθούν, χρόνο για να αποδείξουν τις δυνατότητες τους και ευκαιρίες για να μπορέσουν να πειραματιστούν. Παρακάτω αναφέρουμε τακτικές που μπορούν να ακολουθήσουν οι γονείς έτσι ώστε να ενισχύσουν το λεξιλόγιο και τον λόγο των παιδιών.
- Παρέχουμε ορθά γλωσσικά μοντέλα: Δε χρησιμοποιούμε «μωρουδίστικες» λέξεις, αλλά λέξεις που θα λέγαμε σε κάποιον ενήλικα.Σίγουρα θέλουμε τα παιδιά μας να μας καταλαβαίνουν, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε και κάποιες «δύσκολες» λέξεις σε μια συζήτηση μαζί τους. Φροντίστε μόνο να ενθαρρύνετε το παιδί να ζητάει διευκρινίσεις όταν δεν καταλαβαίνει κάτι και να είστε προετοιμασμένοι να του εξηγήσετε.
- Ονομάζουμε ό,τι βλέπουμε γύρω μας: το να γράψετε καρτελάκια με την ονομασία αντικειμένων είναι ένας φανταστικός τρόπος για να μάθει ένα μικρό παιδί μια σειρά λέξεων. Αυτός ο τρόπος είναι ιδανικός για παιδιά νηπιακής ηλικίας που μαθαίνουν τις πρώτες τους λεξούλες. Ανεξάρτητα από την ηλικία τους τα παιδιά θα μάθουν να συσχετίζουν τη γραπτή λέξη με το αντικείμενο. Προφέρετε τη λέξη και ζητήστε από το παιδί (αν είναι αρκετά μεγάλο) να κάνει το ίδιο.Δεν είναι ανάγκη να βρίσκεστε στο σπίτι για να εξασκηθείτε με τις λέξεις, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις τακτικές αυτές οπουδήποτε π.χ. στο Σούπερ Μαρκετ, στον κήπο, στην λαϊκή, στην παιδική χαρά κλπ.
- Χτίζουμε πάνω στις προτάσεις των παιδιών: από την ηλικία των 2 όπου το παιδί αρχίζει να βάζει δύο λέξεις μαζί, μέχρι ακόμα και την ηλικία των 5 χρόνων μπορούμε να ενισχύουμε την παραγωγή φράσεων ή προτάσεων «χτίζοντας» πάνω στις προτάσεις που ήδη χρησιμοποιούν προσθέτοντας 1-3 λέξεις στην υπάρχουσα πρόταση. Πχ. όταν το παιδί λέει «να παίξουμε με το ποδήλατο», ο ενήλικας προσθέτει «να παίξουμε με το ποδήλατο στην αυλή.» Ο λόγος που το κάνουμε αυτό είναι για να τους δώσουμε μοντέλα μεγαλύτερης και πιο σύνθετης πρότασης χρησιμοποιώντας ως βάση το δικό τους γλωσσικό επίπεδο.
- Σχολιάζουμε τα πράγματα που κάνουμε μαζί: παίζοντας, κάνοντας δουλειές του σπιτιού, σε επίσκεψη ενός χώρου, σχολιάζουμε την οποιαδήποτε δραστηριότητα.
- Χρησιμοποιούμε λιγότερο συνηθισμένες λέξεις για να περιγράψουμε πράγματα π.χ. «το φαγητό είναι νόστιμο» έναντι «το φαγητό είναι καλό»Υπάρχει η αντίληψη ότι τα παιδιά δεν μπορούν να πουν τις «δύσκολες» λέξεις. Σημασία δεν έχει ο τρόπος που θα παράγει ένα παιδί την λέξη (εάν δηλαδή οι ήχοι είναι ορθοί) αλλά η κατανόηση της (αντιληπτικό λεξιλόγιο) και η ορθή χρήση της στην πρόταση.
- Εξηγούμε το νόημα καινούριων λέξεων: Εξηγούμε το νόημα καινούριων λέξεων, δίνουμε συνώνυμα, αλλά κυρίως τα συνδέουμε με πληροφορίες που τα παιδιά ήδη ξέρουν, π.χ. «το μωρό τρομοκρατήθηκε μόλις άκουσε το σκύλο». «Τρομοκρατήθηκε σημαίνει φοβήθηκε πολύ. Θυμάσαι πόσο τρομοκρατήθηκες εσύ όταν άκουσες συναγερμό να χτυπά;»
- Χρησιμοποιούμε συχνά καινούριες λέξεις σε διάφορες προτάσεις: με αυτό τον τρόπο θέλουμε τα παιδιά να αντιληφθούν τον τρόπο χρήσης της λέξης ή της οικογένειας λέξεων πχ. «είναι υψηλή η θερμοκρασία σήμερα», «τι θερμοκρασία θα έχουμε σήμερα», «να κοιτάξουμε το θερμόμετρο στη βεράντα για να δούμε τη σημερινή θερμοκρασία.»
- Ζητήστε το ένα από τα δύο αντικείμενα που κρατάτε: Θέλεις το μήλο ή το αχλάδι; Θέλεις την κούκλα ή την μπάλα; Έτσι ονομάζεται τα αντικείμενα που στοχεύετε να ενισχύσετε την χρήση τους και δίνεται στο παιδί την ευκαιρία να απαντήσει.
- Κάντε ανοιχτού τύπου ερωτήσεις: Οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις είναι αυτές όπου δίνουν στο παιδί την ευκαιρία να απαντήσει με κανονική πρόταση γι’ αυτό προτιμήστε τέτοιες ερωτήσεις. Αντίθετα οι κλειστού τύπου ερωτήσεις είναι αυτές που η απάντηση είναι ένα Ναι ή ένα Όχι.
- Κάντε πως ξεχνάτε μια λέξη: Κατά την διάρκεια μιας δραστηριότητας ενώ συζητάτε με το παιδί σας κάντε μια παύση και προσποιηθείτε πως ξεχάσατε μια λέξη και αφήστε το παιδί σας να την προσθέσει.
- Πείτε τον αρχικό ήχο της λέξης-στόχο: Αν το παιδί σας δυσκολεύεται να εκφέρει μια λέξη προφέρετε τον αρχικό ήχο της λέξης παρατεταμένα π.χ. χχχ (χελώνα) αν και πάλι δυσκολευτεί, πείτε του την αρχική συλλαβή της λέξης π.χ. χε (χελώνα).
- Χρησιμοποιήστε τα παιχνίδια του: Χρησιμοποιήστε τα παιχνίδια του παιδιού και περιγράψτε μαζί τα χαρακτηριστικά του αντικειμένου, π.χ. η αγελάδα έχει μια ουρά, 2 αυτιά, 4 πόδια, μας δίνει γάλα, μας δίνει κρέας κλπ. Έτσι ενισχύουμε τις σημασιολογικές αναπαραστάσεις του παιδιού στο νοητικό λεξικό του.
- Παίξτε με τις λέξεις: Ζητήστε από το παιδί κάτι χωρίς να πείτε το όνομα του, π.χ. ΄βλέπω κάτι γκρι που έχει δύο χερούλια’ (κατσαρόλα) και αφήστε το παιδί να βρει ή να σας δείξει το αντικείμενο.
- Παίξτε «Μαντεύω τη λέξη» ή «Όνομα, ζώο, φυτό, πράγμα»:
Περιγράψτε στο παιδί μια λέξη και αφήστε το να την μαντέψει! Μετά αλλάξτε ρόλους! Όποιος βρει τις περισσότερες λέξεις, είναι ο νικητής! - Χρησιμοποιείστε εικονογραφημένα λεξικά: Μέσα από τα λεξικά αυτά, το παιδί μπορεί να εξασκηθεί στην περιγραφή εικόνων χρησιμοποιώντας νέες λέξεις και φράσεις που αφορούν σε μια συγκεκριμένη θεματική ενότητα.
- Ποιήματα και Τραγούδια: Τα τραγούδια και τα ποιήματα είναι ένας διασκεδαστικός τρόπος για να μάθουν νέες λέξεις και να θυμούνται εύκολα το λεξιλόγιο.
- Νέες Εμπειρίες: Μπορούμε να επισκεφτούμε μουσεία, πάρκα ή άλλα ενδιαφέροντα μέρη, καθώς οι νέες εμπειρίες προσφέρουν πολλές ευκαιρίες για να μάθουν τα παιδιά νέες λέξεις.Επιπλέον,η από κοινού συμμετοχή σε νέες δραστηριότητες, όπως μαγειρική ή κηπουρική, θα βοηθήσει με τον ίδιο τρόπο.
- Ανάγνωση Βιβλίων: Η ανάγνωση βιβλίων είναι ένας πολύ διαδεδομένος και αποτελεσματικός τρόπος για την ενίσχυση του λεξιλογίου. Καλό είναι να επιλέγουμε βιβλία ή παραμύθια κατάλληλα με την ηλικία των παιδιών, αλλά και μερικά για λίγο μεγαλύτερα, για να τα εκθέτουμε σε νέες λέξεις.
Τουλάχιστον 15΄ καθημερινά κρίνονται χρήσιμα για να βοηθήσουν το παιδί να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του.Όταν συναντάμε άγνωστες λέξεις, εξηγούμε τις έννοιες τους και πώς χρησιμοποιούνται σε προτάσεις.
