Χειριστική συμπεριφορά: Ποια είναι τα σημάδια, γιατί εκδηλώνεται και πώς να αντιδράσετε
Πολλές φορές τα παιδιά παρουσιάζουν πείσματα και γκρίνια και προσπαθούν να επιβληθούν με την συμπεριφορά τους αυτή στους γονείς για να «περάσει το δικό τους». Όταν αυτή η κατάσταση είναι περιστασιακή, δεν αποτελεί πρόβλημα. Σε αντίθετη περίπτωση, όταν αυτό δηλαδή είναι μια μονιμότητα, τότε το παιδί έχει υιοθετήσει μια χειριστική συμπεριφορά.
Η χειριστικότητα είναι μια μαθημένη συμπεριφορά που προέρχεται από την αλληλεπίδραση του παιδιού με τους γονείς, παππούδες, γιαγιάδες κτλ. Το παιδί μπορεί να γίνει χειριστικό από μικρή ηλικία. Ήδη από την ηλικία των 15 μηνών τα παιδιά εφαρμόζουν ασυνείδητα κάποιες συμπεριφορές (ιδιαίτερα αυτή του κλάματος) για να αποκτήσουν αυτό που θέλουν. Στην ηλικία των 2 ετών τα παιδιά πλέον είναι σε θέση να έχουν επίγνωση της χειριστικής τους συμπεριφοράς και της επιρροής που έχουν στους γονείς τους.
Όσο το παιδί μεγαλώνει, η συμπεριφορά αυτή γίνεται μέρος της προσωπικότητάς του και ως εκ τούτου οι γονείς πρέπει να αποθαρρύνουν το παιδί από το να ακολουθεί τακτικές συναισθηματικού εκβιασμού, ξεσπάσματα, κλάματα όσο ακόμα είναι νωρίς.Όσο οι γονείς ανέχονται και ενδίδουν στη χειριστική συμπεριφορά του παιδιού τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα αυτή να επεκταθεί και στην ενήλικη ζωή του. Ας δούμε με ποιες συμπεριφορές μπορεί ένα παιδί να χειραγωγήσει έναν ενήλικα λίγο πιο αναλυτικά.
Ξέσπασμα: Το παιδί δυσκολεύεται να δεχθεί το «όχι» ως απάντηση όταν αρνείστε να του κάνετε το χατίρι. Χάνει τον έλεγχο, φωνάζει και δεν υποχωρεί μέχρι να γίνει αυτό που θέλει. Επίσης, μπορεί να σας επιρρίψει κατηγορίες και ευθύνες για να σας δημιουργήσει τύψεις ή να ξεσπάσει ακόμα και σε δημόσιο χώρο γνωρίζοντας ότι αυτό θα σας φέρει σε ακόμα πιο αμήχανη θέση.
Συναισθηματικός εκβιασμός: Το παιδί κλαίει, παριστάνει το στενοχωρημένο για να νιώσετε άσχημα και να το λυπηθείτε κι έτσι να καταφέρει να κάνει αυτό που θέλει.Τα παιδιά έχουν πολλούς τρόπους να «χειρίζονται» τους γονείς τους και να τους «εκμεταλλεύονται συναισθηματικά». Πολλές φορές οι γονείς ακούνε φράσεις όπως: «Δε σ’ αγαπώ, επειδή δε μου πήρες το παιχνίδι που ήθελα» ή «Δεν είσαι καλή μαμά γιατί δε με πήγες να παίξω στο πάρκο». Λέγοντας αυτές τις φράσεις τα παιδιά προσπαθούν να δημιουργήσουν τύψεις και ενοχές στους γονείς ώστε αυτοί με τη σειρά τους να ανταποκριθούν στο θέλημά τους για να αποδείξουν ότι δεν ισχύει αυτό που λένε.
Ψέματα: Εάν το παιδί δεν πετύχει αυτό που θέλει με κλάμα ή φωνές, είναι πολύ πιθανό να καταφύγει στα ψέματα. Ψέματα για το ίδιο, για τους φίλους του, ό,τι χρειαστεί για να περάσει το δικό του.
Ας δούμε τώρα και για ποιους λόγους ένα παιδί μπορεί να αναπτύξει μια χειριστική συμπεριφορα. Συνήθως η χειριστική συμπεριφορά ενός παιδιού σχετίζεται με θέματα που αφορούν την καθημερινή του ζωή όπως είναι ο ύπνος, το φαγητό, το παιχνίδι, ο ελεύθερος χρόνος, τα μαθήματα του σχολείου κ.α. Αρχικά, ο πιο συνήθης λόγος είναι για να αποκτήσουν παιχνίδια, ρούχα και οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο τους έχει εξάψει την περιέργεια και την προσοχή.
Ένας άλλος συχνός λόγος είναι για να κάνουν κάτι που τους έχουν απαγορεύσει όπως για παράδειγμα να φάνε σοκολάτα πριν το φαγητό ή να παίξουν με τους φίλους τους για περισσότερη ώρα ή να πάρουν το κινητό ή να δουν τηλεόραση όσο τρώνε. Επιπροσθέτως, τα παιδιά εκδηλώνουν χειριστικές συμπεριφορές, όταν νιώθουν απόρριψη και θέλουν να κερδίσουν την προσοχή ή όταν νιώθουν ότι έχουν ανάγκη από αγάπη και φροντίδα.
Τέλος, υπάρχει και το ενδεχόμενο να θέλουν να καλύψουν ένα λάθος τους μέσα από χειριστικές συμπεριφορές ή να μιμούνται στην ουσία τους γονείς τους εφόσον μπορεί να βλέπουν ότι και εκείνοι έχουν αντίστοιχη συμπεριφορά.
Ακολουθούν κάποιες κατευθυντήριες γραμμές ώστε να μπορέσετε να αντιμετωπίσετε τη χειριστικότητα του παιδιού σας:
- Αρχικά είναι πολύ σημαντικό να αποβάλλετε τις ενοχές και να μην κατηγορείτε τον εαυτό σας. Οι απαιτήσεις της καθημερινότητας είναι πολλές και έτσι πολλοί γονείς χρειάζεται να λείπουν αρκετές ώρες από το σπίτι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προσπαθούν να αντικαταστήσουν τον χρόνο που δεν αφιερώνουν στα παιδιά τους με υλικά αγαθά ενισχύοντας έτσι τη χειριστική συμπεριφορά του παιδιού.
- Μη βάζετε ταμπέλες στο παιδί σας. Μη χρησιμοποιείτε σαν δικαιολογία ότι έχετε ένα δύσκολο/αντιδραστικό/ευαίσθητο παιδί. Μην ξεχνάτε ότι η συμπεριφορά του παιδιού είναι αποτέλεσμα των μοντέλων αλληλεπίδρασης στο σπίτι.
- Βάλτε τα κατάλληλα όρια. Είναι σημαντικό να βάζετε σταθερά όρια στο παιδί σας και να μην ενδίδετε στην παραμικρή έκρηξή του ή σε κάθε του ξέσπασμα.
- Διαχωρίστε τους ρόλους σας. Δείξτε στο παιδί σας ότι δε μπορεί να παίρνει από μόνο του αποφάσεις αλλά ότι τις αποφάσεις τις παίρνετε εσείς καθώς έχετε τον ηγετικό ρόλο στην οικογένεια.
- Πρέπει να λέτε και «όχι». Τα παιδιά με χειριστική συμπεριφορά δεν έχουν μάθει να ακούνε τη λέξη «όχι». Πολλές φορές όμως κάνει καλό στη διαπαιδαγώγησή τους. Όταν έρχεται η στιγμή να πείτε «όχι» μη λυγίσετε, μείνετε σταθεροί σ’ αυτό και έτσι το παιδί θα αρχίσει σιγά σιγά να το αποδέχεται.
