Η προτίμηση του χεριού προσδιορίζεται με τρόπους πολυσύνθετους τόσο από γενετικούς όσο και από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ωστόσο, εάν ένας από τους γονείς είναι αριστερόχειρας, ενδέχεται αυτό εμμέσως να επηρεάσει και την επιλογή του παιδιού.
Αρχικά, οι επιστήμονες πίστευαν ότι ένα μόνο γονίδιο καθορίζει την προτίμηση του χεριού. Ωστόσο, πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι πολλά γονίδια, περίπου 40, ελέγχουν αυτό το χαρακτηριστικό. Κάθε ένα από αυτά τα γονίδια έχει μια μικρή επίδραση από μόνο του, αλλά όλα μαζί παίζουν σημαντικό ρόλο στην καθιέρωση της προτίμησης του χεριού.
Τα έμβρυα δείχνουν έντονη προτίμηση στην κίνηση του χεριού από νωρίς στην ανάπτυξη. Στην 15η εβδομάδα της κύησης, το 90% των εμβρύων προτιμά να πιπιλά τον αντίχειρα στο δεξί χέρι. Αυτή η αρχική προτίμηση έχει σχέση με την προτίμηση του χεριού αργότερα στη ζωή, και δείχνει ότι κατά ένα ποσοστό αυτή η προτίμηση αναπτύσσεται πριν από τη γέννηση.
Στη συνέχεια, το μωρό βάζει στο στόμα του και τα δυο του χέρια χωρίς να τα διακρίνει. Γύρω στους 4-8 μήνες χρησιμοποιεί εξίσου επιδέξια και τα δυο χέρια για να βάλει στο στόμα του αντικείμενα. Στους 11 μήνες πιάνει το αντικείμενο σφίγγοντάς το ανάμεσα σε δείκτη και αντίχειρα.
Στο τέλος πλέον του 1ου χρόνου ενδιαφέρεται για λεπτομέρειες στα παιχνίδια του και τις αγγίζει με τεντωμένο δείκτη.Στα 2 χρόνια το παιδί έχει αποκτήσει τον έλεγχο των χεριών του: επιλέγει π.χ. το δεξί για να φάει ή να δείχνει και το αριστερό για να κάνει κάτι άλλο. Ωστόσο, είναι ακόμη νωρίς για να διαπιστώσει κανείς εάν είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας,το οποίο μπορεί να φανεί γύρω στα 3 χρόνια, αν και πολλά παιδιά αμφιταλαντεύονται έως και τα 5.
Τα δεδομένα των ερευνών πάντως, αναφέρουν ότι οι αριστερόχειρες αποτελούν το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού, το οποίο παραμένει σταθερό μέσα στα χρόνια. Οι άνδρες είναι πιο πιθανό να είναι αριστερόχειρες, όπως και τα δίδυμα. Αυτό το σχετικά χαμηλό ποσοστό ανθρώπων πάντα γοήτευε τους ψυχολόγους. Οι διαφορές στον εγκέφαλο των αριστερόχειρων οδηγεί σε πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις.
Γενικά, η προτίμηση του χεριού είναι κάτι συνεχές. Μερικοί άνθρωποι νιώθουν πιο άνετα να χρησιμοποιούν το δεξί χέρι αλλά χρησιμοποιούν και το αριστερό χέρι για κάποιες εργασίες. Υπάρχουν άνθρωποι που είναι πλήρως αμφιδέξιοι, πράγμα που σημαίνει ότι χρησιμοποιούν και τα δύο τους χέρια ισότιμα. Συμβαίνει σπάνια, και δεν αποτελεί ούτε ταλέντο ούτε δυσλειτουργία. Ωστόσο, για να χαρακτηριστεί ένα παιδί αμφιδέξιο, θα πρέπει με συστηματικότητα να χρησιμοποιεί εναλλακτικά και εξίσου αποτελεσματικά και τα δυο του χέρια σε διάφορες δραστηριότητες, ήδη για 6-7 χρόνια.
Αν ο εγκέφαλος των αριστερόχειρων είναι ανατομικά διαφορετικός από τον εγκέφαλο των δεξιόχειρων είναι ένα θέμα συζήτησης. Ακόμη γίνονται μελέτες για την λειτουργία του εγκεφάλου των αριστερόχειρων. Η προτίμηση του χεριού είναι μια μορφή ασυμμετρίας της λειτουργίας των ημισφαιρίων που δείχνει τις διαφορές ανάμεσα στο δεξιό και αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου.
Αν και οι τεχνικές νευροαπεικόνισης δεν έχουν καταφέρει να εντοπίσουν τοπικές ανατομικές ασυμμετρίες που έχουν σχέση με την προτίμηση του χεριού, υπάρχουν μελέτες που αναγνωρίζουν συγκεκριμένες περιοχές που έχουν σχέση με την κίνηση και έχουν μορφολογικές και λειτουργικές διαφορές.
Διαφορές ανάμεσα στους αριστερόχειρες και στους δεξιόχειρες
Αυτές αφορούν τρεις κύριες περιοχές του εγκεφάλου: τον κινητικό φλοιό και για τα δύο φύλα, το ραβδωτό σώμα και τη λευκή ουσία της παρεγκεφαλίδας στους άνδρες. Όλες αυτές οι περιοχές στον εγκέφαλο παίζουν ρόλο στην κινητική λειτουργία.
Η χρήση του αριστερού ή δεξιού χεριού οφείλεται στις εντολές που στέλνει ένα τμήμα του εγκεφάλου στις νευρικές απολήξεις των άκρων. Τα τμήματα του εγκεφάλου που βρίσκονται αριστερά στέλνουν εντολές στο δεξί μέρος του σώματος, ενώ το δεξί ημισφαίριο δίνει εντολές στο αριστερό τμήμα του σώματος. Η επικράτηση του ενός ή του άλλου ημισφαιρίου στον έλεγχο της κίνησης του παιδιού ονομάζεται πλευρίωση.
Αν και κάποιοι παράγοντες για τις διαφορές στη σκέψη και στη λειτουργικότητα μπορεί να είναι γενετικοί και ανατομικοί, στους αριστερόχειρες είναι επίσης συμπεριφορικοί. Το γεγονός ότι οι αριστερόχειρες κάνουν διαφορετικά κάποια πράγματα συνήθως έχει σχέση με κοινωνικούς παράγοντες.
Η αριστεροχειρία δεν έχει καμιά επίδραση στις γνωστικές ικανότητες του παιδιού. Η εκδήλωση μαθησιακών προβλημάτων σε έναν αριστερόχειρα είναι ωστόσο εξίσου πιθανή, όσο και σε έναν δεξιόχειρα και καθόλου δεν επηρεάζεται από την επιλογή του «καλού» χεριού.
Αν προσπαθήσετε να επιβάλλεται τη χρήση του δεξιού χεριού σ’ ένα μικρό αριστερόχειρα πηγαίνετε ενάντια στη φυσική οργάνωση του ελέγχου και της χρήσης του σώματος του και αυτό είναι που ενδέχεται να επηρεάσει την εκμάθηση της γραφής και την ποιότητα του γραφικού χαρακτήρα. Ωστόσο, εκείνο που οφείλετε να κάνετε, είναι να του συστήσετε το σωστό τρόπο για να κρατά το μολύβι.
