Θέτωντας όρια στα παιδιά
Τι είναι όριο? Σεβασμός, ελευθερία, αγάπη, ισορροπία, αυτοπεποίθηση, επιθυμία, ανάληψη ευθυνών, αλληλοκατανόηση, προστασία. Τι ΔΕΝ είναι όριο? Αυστηρότητα, τιμωρία, απειλή, περιορισμός, ακαμψία, ανυποχώρητη γραμμή.Τα όρια είναι οι λογικοί κανόνες που τίθενται για την προστασία, ασφάλεια και υγεία τόσο των παιδιών, όσο και των άλλων.
Το παιδί μαθαίνει τι είναι ασφαλές και αποδεκτό για το ίδιο και τους άλλους, ενώ διδάσκεται έτσι και την αποδοχή κανόνων και ορίων. Αυτό θα το βοηθήσει ως ενήλικα να προσαρμοστεί στην κοινωνία, να μάθει να βάζει τα δικά του όρια στους άλλους, να διεκδικεί τα δικαιώματα του, ενώ παράλληλα να σέβεται τα δικαιώματα και τα όρια των άλλων. Ένα παιδί που οριοθετείται μαθαίνει επίσης τον αυτοέλεγχο, να οριοθετεί δηλαδή μετά και τον ίδιο τον εαυτό του και να μην παρασύρεται από τις παρορμήσεις του (επιθετικές, σεξουαλικές, αυτοκαταστροφικές ή άλλες).
Σε μικρές ηλικίες τα όρια και οι κανόνες πρέπει να εξηγούνται όσο το δυνατό πιο απλά και να επαναλαμβάνονται. Οι εκδικητικές πράξεις και η βία οποιουδήποτε είδους δεν αποτελούν οριοθέτηση. Αντίθετα, αποτελούν απλά εκτόνωση και εκδήλωση της έλλειψης ορίων από τον ίδιο τον γονέα (αυτοελέγχου), που με τέτοιες πράξεις τελικά διδάσκει το αντίθετο από αυτό που υποτίθεται επιδιώκει.
Τα παιδιά λειτουργούν ως ο καθρέφτης των γονιών τους και επομένως, αν οι γονείς δεν διατηρούν όρια στην καθημερινότητά τους, τότε ούτε και τα παιδιά τους θα μπορούν να έχουν. Πρέπει πρώτα από όλα να θέσουμε και να ακολουθήσουμε εμείς οι ίδιοι κάποιους κανόνες και να μην παρεκκλίνουμε ακόμα και αν είναι δύσκολο.
Ας δούμε μερικές κύριες συμβουλές για το πως θέτουμε όρια σε ένα παιδί.
- Χρειάζεται μια χρυσή ευελιξία που να βοηθά το παιδί να οριοθετείται, να δοκιμάζει, να αμφισβητεί και τελικά να αναπτύσσεται.
- Η συμπεριφορά που ενέχει πίεση ΚΑΙ υποχωρητικότητα, υπέρμετρη ανοχή ΚΑΙ υπερβολική αυστηρότητα δίνει διπλά μηνύματα στα παιδιά, τα αποπροσανατολίζει και δημιουργεί ανασφάλεια. Πρέπει να εκπέμπουμε σιγουριά, αποφασιστικότητα, σταθερότητα και δύναμη.
- Τα όρια δεν εκφράζονται με φωνές και απειλές, με φυσική ή ψυχική βία ούτε με κυριαρχία.Η σταθερότητα εκφράζεται με ήρεμο και σαφή τόνο στη φωνή, με συγκεκριμένο προσδιορισμό θέσεων, με βεβαιότητα, σεβασμό και προσοχή.
- Όποιος θέτει όρια ρισκάρει να μην είναι πάντα αρεστός στα παιδιά, ρισκάρει να προκαλέσει την οργή, ακόμη και το θυμό τους.
- Όποιος θέτει όρια πρέπει να αναλογίζεται και τις συνέπειες σε περίπτωση καταπάτησής τους. Αυτό μπορεί να είναι επίπονο και κουραστικό για τους γονείς, μπορεί να απαιτεί δύναμη και συγκράτηση ταυτόχρονα, μπορεί να συνεπάγεται αντιπαραθέσεις.
- Τα όρια συμπεριφοράς που θα θέσει ένας γονιός εξαρτώνται από την δική του ιδιοσυγκρασία, καθώς και αυτή του παιδιού. Μπορεί για ένα παιδί η στέρηση των παιχνιδιών να είναι η μέγιστη “τιμωρία”, ενώ για ένα άλλο παιδί να μην σημαίνει τίποτα. Οφείλουμε πάντα να σεβόμαστε την ιδιαιτερότητα κάθε παιδιού και να μην γενικεύουμε υποτιμώντας την προσωπικότητά του.
- Τα όρια πρέπει να συμβαδίζουν με το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού και τα χαρακτηριστικά της ηλικίας τους.Όσο πιο μικρό είναι ένα παιδί τόσο πιο σύντομες και ξεκάθαρες είναι οι εντολές του γονιού. Για ένα παιδί άνω των 2 ετών η επιβολή των ορίων είναι πιο σύνθετη διαδικασία, καθώς περιλαμβάνει διάλογο, εξηγήσεις και διαπραγματεύσεις. Συχνά το παιδί από μόνο του προκαλεί τον γονιό κάνοντας ερωτήσεις , πχ. «Γιατί μαμά? Δεν είναι δίκαιο!» Απαντήσεις τύπου «γιατί έτσι το λέω εγώ!» ή « είσαι ακόμα μικρός για να καταλάβεις» δεν έχουν αποτέλεσμα.Στα μικρά παιδιά είναι σημαντικό να εξηγούμε γιατί δεν αποδεχόμαστε κάποιες συμπεριφορές, π.χ. αν πετάξει το φαγητό στο πάτωμα μπορεί να το πατήσουμε και να γλιστρήσουμε, αν στριγγλίζει μπορεί να ξυπνήσει το μωρό που κοιμάται και να αναστατωθεί μετά κ.ό.κ. Συχνά ξεχνάμε ότι όλα αυτά που οι ενήλικες θεωρούμε αυτονόητα και «κοινή λογική» δεν είναι καθόλου έτσι για τα παιδιά. Τα παιδιά χρειάζονται εκπαίδευση, ενημέρωση και εξηγήσεις, με επανάληψη, μέχρι ένα παιδί να κατανοήσει και να υιοθετήσει καλές συνήθειες και συμπεριφορές.
- Οι απαγορεύσεις που δεν συνοδεύονται από εξήγηση δεν γίνονται κατανοητές από το παιδί, αλλά φαίνονται σαν περιορισμός. Αφήνουμε λοιπόν το παιδί να μας πει την άποψή του και κάνουμε ειλικρινή προσπάθεια για διάλογο. Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν ειδικά στην εφηβεία , το παιδί που δεν του δόθηκε ουσιαστικός χρόνος και χώρος να εκφραστεί, είναι πολύ πιθανόν να αποφεύγει συζητήσεις με τους γονείς.
- Το παιδί μαθαίνει από αυτό που κάνουμε και όχι από αυτό που του λέμε. Απαιτούνται έργα από τους γονείς όχι μόνο λόγια! Οι επαναλαμβανόμενες παρατηρήσεις καταντούν κουραστικές και χάνετε η προσοχή από το περιεχόμενο και την ουσία. Έτσι το παιδί διαισθάνεται ασυνέπεια και χάνει το ενδιαφέρον του και την εκτίμησή του.
- Δεν είναι όλα τα θέματα το ίδιο σημαντικά. Ξεχωρίζουμε ποια είναι προς διαπραγμάτευση και ποια όχι. Διαχωρίζουμε τα ζητήματα και ασχολούμαστε με κάποια, όχι με όλα, γιατί αλλιώς γίνεται κήρυγμα όλη μέρα και το παιδί θα γίνει σκέτος τύραννος ή θα απομονωθεί εντελώς.
- Η επικοινωνία πρέπει να είναι συγκεκριμένη χωρίς αναφορές στο παρελθόν, να αφορά το «Εδώ και Τώρα»: πχ. είναι λάθος να λέμε («…και την περασμένη φορά τα ίδια έκανες!»), ή να προδικάζουμε το μέλλον λέγοντας («…ποτέ δεν θα αλλάξεις!») είτε να γενικεύουμε χρησιμοποιώντας λέξεις όπως (πάντα, ποτέ, όλοι, κανένας).
Ένα από τα πιο σημαντικά οφέλη της σχέσης μεταξύ γονέα και παιδιού είναι τα όρια και είναι πολύ δύσκολο να τα θέσουμε, να τα προστατεύσουμε, να τα αποτρέψουμε από την παραβίαση και να προσαρμοστούμε σε αυτά. Ωστόσο, αυτή η απαιτητική διαδικασία είναι ένα ταξίδι που είναι πιθανό να οδηγήσει σε πολλές δεξιότητες και θετικές εμπειρίες τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά.
ψυχοθεραπευτές στην αθήνα
