Προβλήματα στην όραση που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού
Κάποια παιδιά με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος αντιδρούν με ασυνήθιστους τρόπους σε αισθητηριακά ερεθίσματα. Εμφανίζουν υπεραντίδραση ή υποαντίδραση σε αισθητηριακά ερεθίσματα ή ιδιόμορφο ενδιαφέρον για αισθητηριακά στοιχεία στο περιβάλλον. Μερικά παιδιά παρουσιάζουν υπερευαισθησία που χαρακτηρίζεται από υπερδραστηριότητα με σκοπό την πρόσληψη ή την αποφυγή ενός αισθητηριακού ερεθίσματος και άλλα υποευαισθησία, δηλαδή δείχνουν απούσα, καθυστερημένη ή ήπια αντίδραση σε κάποια ερεθίσματα. Οι ερευνητές αναφέρουν μια τρίτη κατηγορία που αναφέρεται στην εθελούσια αναζήτηση του ατόμου, ώστε να προσλάβει συγκεκριμένο ερέθισμα.
Όσα αναφέρονται παρακάτω δεν εμφανίζονται όλα ταυτόχρονα. Η κάθε περίπτωση είναι μοναδική.
Οπτικά ερεθίσματα:
- Υπερευαισθησία ή υποευαισθησία σε οπτικά ερεθίσματα(αυτό εκδηλώνεται είτε αντιδρώντας έντονα αποφεύγοντας το οπτικό ερέθισμα, είτε αγνοώντας το πλήρως)
- αποσπασματική αντίδραση στα φώτα
- βλέπουν τα αντικείμενα αρκετά σκοτεινά ή με ελλειπή χαρακτηριστικά
- θολή κεντρική όραση και αρκετά έντονη περιφερειακή όραση
- διαστρεβλωμένη όραση με τα αντικείμενα και τα φώτα να φαίνονται ότι «χοροπηδούν»
- οι εικόνες μπορεί να αποσπώνται και να έχουν ευκολότερη και πιο ευχάριστη εστίαση σε μια λεπτομέρεια παρά σε όλο το αντικείμενο
- Kακή αντίληψη βάθους: Τα αυτιστικά άτομα μπορεί να λικνίζονται εμπρός και πίσω και να κουνούν τα δάχτυλά τους μπροστά από τα πρόσωπά τους για να βιώσουν την αντίληψη του βάθους.
- Φτωχή βλεμματική επαφή: Μπορεί να αποφεύγουν την οπτική επαφή με τους άλλους.
- οπτική προσήλωση σε φώτα ή κίνηση
- δυσκολία αναγνώρισης ανθρώπινης κίνησης
- δυσκολία αναγνώρισης συναισθημάτων στα πρόσωπα
- Κακή οπτοκινητικότητα: Είναι η μειωμένη ικανότητα να κινούμε τα μάτια για να επεξεργαστούμε το οπτικό περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε.Τα παιδιά με ΔΑΦ τείνουν να βλέπουν τους άλλους ανθρώπους από τις γωνίες των ματιών τους, όχι επειδή είναι μακριά ή τους προσδίδει καλύτερη ευκρίνεια, αλλά επειδή η μονόφθαλμη όραση έχει περισσότερο νόημα από το να προσπαθούν να ερμηνεύσουν δεδομένα από δύο μάτια που δεν συνεργάζονται.
- Κακή χωρική επίγνωση: Η απώλεια προσανατολισμού τους επηρεάζει το οπτικό-αιθουσαίο σύστημα και αισθάνονται σαν να ταλαντεύονται στο δωμάτιο. Φοβισμένοι, αποκρίνονται επιβραδύνοντας, μετατοπίζοντας το σώμα τους προς τα εμπρός ή πίσω, περπατώντας στα δάχτυλα ή κουνώντας τα χέρια τους καθώς περπατούν.
- Κακή ενσωμάτωση και συνεργασία με τις άλλες αισθήσεις: Μπορεί να θεωρούν αδύνατο να βλέπουν άλλους ανθρώπους ενώ συνομιλούν, επειδή δεν μπορούν να επεξεργαστούν ταυτόχρονα οπτικές και ακουστικές πληροφορίες.
- Κακή συνεργασία κεντρικής και περιφερικής όρασης: Η συνειδητή μας προσοχή – η κεντρική όραση – εστιάζει μόνο σε ένα μικρό τμήμα (περίπου 6%) του περιβάλλοντός μας, αλλά αυτή η περιορισμένη περιοχή λαμβάνει και στέλνει στον εγκέφαλο μας πάνω από ένα εκατομμύριο πληροφορίες. Το άλλο 94% του οπτικού μας περιβάλλοντος – περιφερική όραση – μεταφέρει λιγότερα σήματα μικρότερης ευκρίνειας, όμως αυτά τα σήματα επεξεργάζονται ταχύτερα και κατευθύνονται σε πολλαπλά μονοπάτια και δομές του εγκεφάλου. Αυτός είναι ο λόγος που καταστεί αναγκαία τη συνεργασία της περιφερικής και της κεντρικής όρασης με σκοπό τη στρέψη του βλέμματος και τη σάρωση του στόχου προσπαθώντας έτσι να αξιολογήσει την κίνηση, το σχήμα, το μέγεθος, το χρώμα, το περίγραμμα και τις λεπτομέρειες των αντικειμένων.
- Διαθλαστικά προβλήματα (μυωπία, υπερμετρωπία κ.λπ.): Το φαινόμενο αυτό είναι λογικό αν αναλογιστούμε ότι κυρίως η μυωπία και ο αστιγματισμός δεν είναι πάθηση εκ γενετής (εξαιρούνται μερικές περιπτώσεις) αλλά το αποτέλεσμα μιας οπτικής συμπεριφοράς.
- Στραβισμός (στροφή του ενός ματιού προς τα μέσα ή προς τα έξω σε σχέση με το άλλο): Tο 21-50% του πληθυσμού στο φάσμα πάσχει από στραβισμό.
Τα αυτιστικά άτομα μαθαίνουν να καταστέλλουν τις οπτικές διεργασίες του περιβάλλοντος ενστικτωδώς, γιατί είναι ο μόνος τρόπος για να επιβιώσουν κάτω από ένα συνεχή καταιγισμό μπερδεμένων, αντικρουόμενων και οδυνηρών εισροών.Πολλές φορές, η προσπάθεια να επεξεργαστούν πληροφορίες από ένα αισθητήριο κανάλι μπορεί να είναι τόσο δύσκολη, που καθίσταται απαραίτητο για αυτούς να αποκλείσουν όλα τα άλλα ανταγωνιστικά ερεθίσματα.
Είναι σημαντικό να εντοπίζονται και να διορθώνονται τα οπτικά προβλήματα των ατόμων όσο το δυνατόν γρηγορότερα, γιατί αυτά τα προβλήματα καταλήγουν να επηρεάζουν τα άτομα σε πολλά επίπεδα. Το άτομο που δεν μπορεί να εντοπίσει τον «εαυτό του», άλλους ανθρώπους ή αντικείμενα στο χώρο, καταλήγει να εστιάζει όλο και περισσότερο προς τα μέσα, χάνοντας τις κρίσιμες αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον.
Ως αποτέλεσμα, το άτομο μένει ακόμα πιο πίσω, με κάθε χαμένο ορόσημο να το κάνει πιο δύσκολο να καλύψει τη διαφορά. Όταν διορθώσουμε τα αρχικά προβλήματα οπτικής αντίληψης που εμποδίζουν την ανάπτυξη, μπορούμε στη συνέχεια να επιστρέψουμε και να επανεξετάσουμε τα χαμένα αναπτυξιακά στάδια. Το αποτέλεσμα, συχνά, είναι μια αξιοσημείωτη μείωση των συμπτωμάτων και η ταυτόχρονη άνθηση των πνευματικών, κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων.
