Συμβουλές προς τους γονείς για την αντιμετώπιση του ψέματος των παιδιών
Το φαινόμενο αυτό είναι μία φυσιολογική και αναπόφευκτη διαδικασία στην ανάπτυξη του παιδιού, καθώς πολλά παιδιά στην προσχολική ηλικία λένε ψέματα.
Είναι σημαντικό να αντιμετωπίσετε την κατάσταση με φροντίδα, κατανόηση και αγάπη.
Οι συχνότερες αντιδράσεις των γονιών στα ψέματα είναι να εξηγούν λογικά συζητώντας με το παιδί ή να βάζουν κάποια τιμωρία. Ο καλύτερος τρόπος για να μειωθούν, ή και να απαλειφθούν τα ψέματα είναι η ενίσχυση της συνήθειας της αλήθειας. Χρειάζεται να εστιάσετε στη θετική συμπεριφορά, δηλαδή να επαινείτε και να επιβραβεύετε την αλήθεια. Η επιβράβευση γίνεται λεκτικά, με ενθουσιασμό και παράλληλη φυσική εκδήλωση, με ένα φιλί ή μια αγκαλιά.
- Πάρτε τον χρόνο σας για να ηρεμήσετε! Να θυμάστε ότι τα παιδιά δεν ξέρουν πόσο επιβλαβή είναι τα ψέματα. Η σκέψη τους είναι ανώριμη και δεν συνειδητοποιούν πώς τα ψέματα επηρεάζουν τους άλλους.
- Δημιουργήστε ένα ανοιχτό κλίμα επικοινωνίας! Ενθαρρύνετε το παιδί σας να νιώθει άνετα να μοιράζεται σκέψεις και συναισθήματά χωρίς να φοβάται τις κυρώσεις.
- Ενισχύστε την αξία της ειλικρίνειας! Εξηγήστε στο παιδί ότι η ειλικρίνεια είναι σημαντική για τη δημιουργία εμπιστοσύνης με άλλους ανθρώπους. Ρωτήστε το πώς θα ένιωθε αν συνειδητοποιούσε ότι ο φίλος του του έχει πει ψέματα. Ένα παιδί υιοθετεί αξίες σχεδόν αυτόματα όταν τις έχει συζητήσει, τις αναγνωρίζει και όταν καταλαβαίνει την σημασία τους στις σχέσεις μας.
- Επικροτήστε το παιδί σας όταν λέει την αλήθεια! Ενθαρρύνετέ το να συνεχίσει να είναι ειλικρινές, ακόμα και αν αυτό σημαίνει να αντιμετωπίσει δυσάρεστες συνέπειες. Αν το παιδί παραδεχτεί ότι έσπασε το παιχνίδι του αδερφού του, μπορείτε να του πείτε ότι εκτιμάτε ότι σας λέει την αλήθεια και μετά συνεργαστείτε για να βρείτε τρόπο να επιδιορθώσετε τη ζημιά.
- Κατανοήστε τους λόγους πίσω από τα ψέματα! Τα παιδιά είτε προσπαθούν να κρύψουν κάτι, είτε να προστατέψουν τον εαυτό τους από τις συνέπειες ενός λάθους. Κατανοώντας τους λόγους που τα οδηγούν να λένε ψέματα, μπορείτε να προσεγγίσετε το θέμα με περισσότερη σύνεση και κατανόηση.
- Βάλτε λέξεις στο συναίσθημα που βιώνει το παιδί σας ή στις επιθυμίες του! Αυτό θα το βοηθήσει να καταλάβει γιατί δεν είπε την αλήθεια πχ.: «Δεν θα θελες να χαλάσεις την κατασκευή του φίλου σου, σωστά»; «Ξέρω πόσο θυμωμένη ήσουν όταν κατηγόρησες την φίλη σου ότι έκανε ζαβολιά, ε;»
- Αποφύγετε την υπερβολική αντίδραση στο ψέμα. Αντιδράστε ήρεμα ώστε να μην τρομάξετε το παιδί και μετά βρείτε μαζί λύσεις για να το βοηθήσετε να πει την αλήθεια.
- Δεν χρησιμοποιούμε χαρακτηρισμούς: «είσαι ψεύτης», «έγινες Πινόκιο»!
- Αν διαπιστώσετε ότι συχνά δημιουργεί φανταστικές ιστορίες προτείνετε να σκεφτεί κάτι ενδιαφέρον που ήδη έχει ή γνωρίζει, το άθλημα στο οποίο είναι καλός, ένα ταλέντο που διαθέτει και το κάνει να ξεχωρίζει.
- Εξηγείστε τις συνέπειες των ψεμάτων! Τα παιδιά που λένε ψέματα από ανασφάλεια επινοούν ιστορίες για να ενισχύσουν τη δημοτικότητά τους και αγνοούν τις συνέπειες των πράξεών τους. Είναι σημαντικό να δείξουμε στο παιδί τις πιθανές συνέπειες πχ: «Τι θα συμβεί αν οι φίλοι σου ανακαλύψουν τα ψέματά σου;». Πρέπει να θυμίσουμε στα παιδιά ότι το ψέμα έχει αρνητικές συνέπειες και ότι, αν παραποιήσουν την αλήθεια σήμερα, θα αντιμετωπίσουν σίγουρα τις συνέπειες αύριο.
- Βοηθήστε το παιδί να καταλάβει τη διαφορά μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας πχ.: «Ξέρω ότι μπορείς να δημιουργήσεις με την φαντασία σου υπέροχες ιστορίες. Ωραίο θα ήταν να τις γράψουμε σε βιβλίο», «Παίζεις σαν να είσαι ο βασιλιάς των λιονταριών, είσαι καλός στον ρόλο σου..»
- Παιδιά ηλικίας 4-6 ετών λένε λιγότερα ψέματα όταν τους διαβάζουμε ιστορίες στις οποίες οι ήρωες λένε την αλήθεια και επαινούνται γι’ αυτό.
- Η τιμωρία δεν αλλάζει την κατάσταση! Αντίθετα μάλιστα τα παιδιά που τιμωρούνται λένε περισσότερα, συχνότερα και πιο αληθοφανή ψέματα.
- Πείτε στο παιδί σας ότι τα ψέματα δεν είναι αποδεκτά στην οικογένειά σας πχ: «Το ψέμα δεν είναι ένας καλός τρόπος για να λύσεις τα προβλήματά σου. Δεν το επιτρέπουμε αυτό στην οικογένειά μας».
- Δείτε το ψέμα ως ένα μέσο που χρησιμοποιεί το παιδί για να πάρει αυτό που θέλει και όχι ως ένα ηθικό ζήτημα. Εάν τονίσετε μόνο την λανθασμένη φύση του ψέματος, το παιδί σας δεν θα μάθει διαφορετικούς τρόπους για να παίρνει αυτά που επιθυμεί. Εάν υπερβάλλει μπορείτε να του πείτε «Αυτό ακούγεται σαν μια υπερβολική ιστορία, γιατί δεν προσπαθείς να μου πεις τι συνέβη πραγματικά;». Εάν διαπιστώσετε ότι το παιδί λέει ψέματα για να τραβήξει την προσοχή σας καλύτερα να αγνοήσετε την συμπεριφορά του.
- Τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι επιρρεπή στο να δίνουν παρορμητικές απαντήσεις που πολλές φορές εμπεριέχουν ψέματα. Συνεπώς πρέπει να διδαχθούν να επιβραδύνουν το λόγο τους.
- Αποτελέστε εσείς πρότυπα για μίμηση! Μοιραστείτε μαζί με το παιδί ιστορίες από την καθημερινότητά σας αλλά και τη δική σας παιδική ηλικία όπου χρειάστηκε να αποφασίσετε αν θα πείτε ψέματα ή όχι, αλλά τελικά επιλέξατε την αλήθεια.
- Υπομονή, κατανόηση και αγάπη! Μέσω της υπομονής και της διαρκούς επικοινωνίας ενθαρρύνετε τα παιδιά να αναγνωρίσουν τη σημασία της ειλικρίνειας, η οποία είναι μία διαδικασία που χρειάζεται αρκετό χρόνο.
Το ψέμα μπορεί να γίνει πρόβλημα εάν νιώθετε ότι το παιδί σας το χρησιμοποιεί πολύ συχνά ή αν το συνηθίζει και μετά την ηλικία των 5 ή 6 ετών. Μήπως φοβάται την αντίδρασή σας; Θέλει να δείξει μοναδικό και ιδιαίτερο για κάτι; Στη περίπτωση αυτή είναι σημαντικό να του εξηγήσετε ότι οι άνθρωποι το αγαπούν για αυτό που είναι και πως δεν χρειάζονται τα ψέματα για να γίνει αποδεκτό από μια παρέα.
Το ψέμα δεν είναι παθολογικό όταν αφορά μια συνειδητή παραποίηση της πραγματικότητας. Αυτό το διαχωρίζει από την μυθομανία, που είναι ένας ψυχαναγκαστικός τρόπος διαστρέβλωσης ή βελτίωσης της εικόνας του εαυτού κάποιου με στόχο τον θαυμασμό. Πρόκειται για ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο που εμφανίζεται κυρίως στην εφηβεία και παραμένει ως σύμπτωμα μέχρι την ενήλικη ζωή. Αποτελεί τότε μέρος του συμπεριφορικού ρεπερτορίου κάποιας διαταραχής προσωπικότητας όπως της οριακής ή ιστριονικής διαταραχής προσωπικότητας.
Συμβουλές προς τους γονείς για την αντιμετώπιση του ψέματος στα παιδιά
