Τα ψέματα ανάλογα με την ηλικία των παιδιών
Ηλικία 3-6 χρονών: Τα παιδιά δεν μπορούν να διαχωρίσουν το πραγματικό από το φανταστικό. Προσπαθούν να παρουσιάσουν μια κατάσταση όπως τους αρέσει και όχι να μας ξεγελάσουν.Το παιδί αναπτύσσει τη φαντασία του και αντιμετωπίζει μια πραγματικότητα που μπορεί να μην καταλαβαίνει ή ακόμα και να το φοβίζει.Στην προσπάθειά του να την αντιληφθεί και να την εξηγήσει με δικά του λόγια χρησιμοποιεί το ψέμα.
- Τα ψέματά του χαρακτηρίζονται από αθωότητα (διηγείται κάτι σαν να το έζησε, ενώ στην ουσία το ονειρεύτηκε, το φαντάστηκε ή το εντυπωσίασε).
- Το παιδί δεν ψεύδεται συνειδητά για να εξαπατήσει τους μεγαλύτερούς του.
- Τα παιδιά έχουν “φανταστικούς” συντρόφους (μιλά υποτίθεται με κάποιο άτομο και αν το ρωτήσουμε, απαντά «μιλώ με το φίλο μου το Γιώργο».
- Η τάση για ψέματα μπορεί να εμφανιστεί παράλληλα με τη γέννηση ενός ακόμα παιδιού,στη πρώτη μέρα στο νηπιαγωγείο, στο διαζύγιο των γονέων.
Τι να κάνουν οι γονείς
- Μη θυμώσετε. Μη φωνάξετε.
- Επαναφέρετε το παιδί στην πραγματικότητα.
- Χειριστείτε το θέμα με χιούμορ.
- Αποφύγετε το συνεχές κήρυγμα. Το παιδί δεν είναι σε θέση να καταλάβει.
Ηλικία 6-12 χρονών: Tα παιδιά μπορούν να ξεχωρίσουν το πραγματικό από το φανταστικό. Γνωρίζουν πότε λένε ψέματα επιδιώκοντας να αποφύγουν τις δυσάρεστες συνέπειες, να εξασφαλίσουν την προσοχή των γονιών τους και να δοκιμάσουν τα όρια τους, να προκαλέσουν ενδιαφέρον στην ομάδα τους και να γίνουν αποδεκτά από αυτήν.
Τι να κάνουν οι γονείς
- Να ψάξουν για τα κίνητρα που κρύβονται πίσω από το ψέμα.
- Να μην βάλουν ταμπέλες στο παιδί. Οι τιμωρίες και η σωματική/λεκτική βία δεν βοηθούν το παιδί να μάθει να συμπεριφέρεται καλύτερα. Αντιθέτως, του προκαλείται το αίσθημα του φόβου, άρα έλλειψη εμπιστοσύνης στους γονείς του και παράλληλα ενισχύεται η αρνητική εικόνα που έχει για τον εαυτό του. Έτσι, θα συνεχίσει να λέει ψέματα, από τη μια, γιατί θα φοβάται την τιμωρία και, από την άλλη, για να αποδείξει αυτό που πιστεύουν οι γονείς για το ίδιο, ότι δηλαδή είναι ένας “ψεύτης”.
- Να βεβαιώνονται για το ψέμα του. Είναι χειρότερο να κατηγορήσουν άδικα ένα παιδί ότι λέει ψέματα, παρά να αγνοήσουν το ψέμα του.
- Να ακούν προσεκτικά την εξήγηση του παιδιού.
- Να συζητούν μαζί του ήρεμα και με χαμηλούς τόνους.
- Να αποφεύγουν τις επιθέσεις, διότι πιθανόν το παιδί να τη μεταφέρει στο μικρότερο αδελφάκι ή σε ένα ντροπαλό συμμαθητή του.
- Να μη μεταφέρουν το ψέμα του σε τρίτα πρόσωπα και να μην το σχολιάζουν δημόσια, διότι θα του προκαλέσει θυμό και θα επιδιώξει να «εκδικηθεί» λέγοντας ένα μεγαλύτερο ψέμα.
- Να αποφεύγουν τις απειλές.
- Να το βοηθήσουν να καταλάβει τις συνέπειες της συμπεριφοράς του.
- Να διαχωρίσουν τη συμπεριφορά του παιδιού από το ίδιο. Να του επιβεβαιώνουν ότι το αγαπούν, επεξηγώντας ότι αυτό που απορρίπτουν είναι το ψέμα και όχι το ίδιο το παιδί.
- Να το επαινούν κάθε φορά που μιλά με ειλικρίνεια.
- Να του μάθουν να είναι υπεύθυνο δείχνοντάς του εμπιστοσύνη.
- Να είναι δίπλα του ενισχύοντάς το και βοηθώντας το να μάθει από τα λάθη του και όχι επικρίνοντάς το και τιμωρώντας το.
- Να δείχνουν κατανόηση για τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει και να τις εξισορροπούν με τις απαιτήσεις που έχουν από αυτό.
- Να το βοηθούν να νιώθει καλά για τον εαυτό του, να μην έχει ανάγκη να παρουσιάζει ψεύτικες καταστάσεις, για να τους εντυπωσιάσει.
- Να δέχονται την προσωπικότητα του παιδιού, με τα δυνατά και τα αδύνατα στοιχεία της, και να νιώθουν οι ίδιοι καλά με αυτή την πραγματικότητα.
- Να θυμούνται ότι αυτοί αποτελούν πρότυπο για το παιδί. Ο δικός τους τρόπος συμπεριφοράς θα καθορίσει και του παιδιού.
Τα παιδιά θα πρέπει να γνωρίζουν από πριν ότι θα υπάρξουν επιπτώσεις, οι οποίες θα πρέπει να είναι κάτι σχετικό με την περίπτωση, βραχύβιο, όχι υπερβολικό, που δίνει στο παιδί την ευκαιρία να επιστρέψει στην άσκηση καλύτερων συμπεριφορών. Εάν ένα παιδί έχει πει ότι δεν είχε διάβασμα και ο γονέας ανακαλύπτει ότι είχε κανονικά, θα πρέπει να καθίσει να κάνει όλα τα μαθήματα. Αν έχει χτυπήσει ένα άλλο παιδί και είπε ψέματα γι’ αυτό, θα πρέπει να υπάρξει συνέπεια και για το ψέμα και για το χτύπημα, όπως το να ζητήσει συγγνώμη από το άλλο παιδί.
Εφηβεία: Xρησιμοποιούν το ψέμα, για να παρουσιάσουν μια άλλη εικόνα για τον εαυτό τους, ιδιαίτερα όταν αισθάνονται μειονεκτικά ή προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί από μια ομάδα ή γιατί έχουν ανάγκη της ανεξαρτησίας από τους γονείς ή για να κρατήσουν την προσωπική τους ζωή μυστική από τους γονείς τους.
Τι να κάνουν οι γονείς
- Να ψάξουν τα κίνητρα για το ψέμα. Μήπως οι γονείς είναι πολύ απαιτητικοί ή υπερβολικά αυστηροί; Μήπως του δίνουν λανθασμένα μηνύματα για το τι είναι σημαντικό για αυτούς; Μήπως επιδιώκουν να τον ελέγχουν; Μήπως του συμπεριφέρονται σαν να είναι ακόμη παιδί;
- Να συζητούν μαζί του και να σέβονται τα συναισθήματά του.
- Να είναι ειλικρινείς και να κάνουν καθαρές εξηγήσεις μαζί του.
- Να μην βάζουν ταμπέλες και να ξεκινούν μια συζήτηση προκατειλημμένοι.
- Να ακούν και όχι να προσπαθούν να τον πείσουν. Σεβόμαστε την προσωπική του ζωή.
