Τα όνειρα στην παιδική ηλικία
Ερευνητές έχουν υπολογίσει ότι μέχρι τα 70 μας χρόνια, οι περισσότεροι ενήλικοι θα έχουμε ξοδέψει 6 χρόνια της ζωής μας στα όνειρα! Τα όνειρα είναι μια διαδοχή εικόνων, ιδεών, συναισθημάτων και αισθήσεων που συμβαίνουν χωρίς τη θέληση του μυαλού κατά τη διάρκεια ορισμένων σταδίων του ύπνου.Τα όνειρα δεν είναι προνόμιο μόνο των μεγάλων, αλλά και των παιδιών.
Σύμφωνα με τον Freud, μέσα από τα όνειρα βρίσκουμε τρόπο να ικανοποιήσουμε πολλές από τις επιθυμίες μας, μπορούμε να εξοικειωθούμε με καταστάσεις και να συνειδητοποιήσουμε τι μας ενοχλεί, τι μας πονάει, τι μας αρέσει. Έτσι λοιπόν και για τα παιδιά λέμε ότι τα όνειρα είναι εξίσου σημαντικά με το παιχνίδι τους στη ψυχοσωματική τους εξέλιξη. Στα όνειρα μέσω των συμβολισμών τα παιδιά έρχονται σε επαφή με διάφορους ρόλους, με κάποιο θέμα που τα απασχολεί, ψάχνουν μέσα από διεργασίες λύσεις και τέλος, κάνουν την τακτοποίηση μέσα στο μυαλό τους.
Ο Freud πίστευε ότι μία από τις λειτουργίες που επιτελούν τα όνειρα είναι να μη χαλάει ο ύπνος μας, ενώ σύγχρονοι ερευνητές έχουν αντιστρέψει τη θεωρία αυτή, υποστηρίζοντας ότι μία από τις λειτουργίες του ύπνου είναι να επιτρέψει στα όνειρα να επισυμβούν. Είναι κοινά αποδεκτό πάντως ότι τα όνειρα αποτελούν απαραίτητο μέρος του ύπνου.
Σύμφωνα με τον Fritz Perls, «πατέρα» της Ψυχοθεραπείας Gestalt, το όνειρο αποτελεί ένα υπαρξιακό μήνυμα. Ένα μήνυμα από εμένα προς εμένα, προς όποια πλευρά μου μπορεί να το ακούσει. Κάθε στοιχείο και κάθε συνθήκη μέσα στο όνειρο αποτελούν δημιούργημα εκείνου που το ονειρεύεται.
Καμία επιλογή στο όνειρό μας δεν είναι τυχαία. Σύμφωνα με την Ψυχοθεραπεία Gestalt λοιπόν, κάθε στοιχείο του ονείρου αποτελεί ένα δικό μας κομμάτι, από το οποίο όμως έχουμε αποκοπεί ή το οποίο έχουμε για κάποιο λόγο απαρνηθεί και το προβάλουμε σε διάφορα στοιχεία του ονείρου μας. Είναι σαν να «αδειάζουμε» συγκεκριμένα κομμάτια του εαυτού μας στο όνειρό μας, μένοντας με τα αντίστοιχα κενά. Αν θέλουμε να αποκτήσουμε ξανά επαφή με τα κομμάτια αυτά, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ειδικές τεχνικές που θα μας βοηθήσουν να επαναφομοιώσουμε αυτές τις εμπειρίες.
Συνήθως τα ερεθίσματα για τα όνειρα στα παιδιά είναι παρόμοια με αυτά των μεγάλων ανθρώπων, δηλαδή έρχονται μέσα από το περιβάλλον και την καθημερινότητα. Στην παιδική καθημερινότητα περιλαμβάνονται οι γονείς, τα αδέλφια, άλλα παιδιά που παίζει μαζί, οι ήρωες των παραμυθιών, διάφορα ζώα, οι κούκλες τους, τέρατα, το παιχνίδι τους, το φαγητό τους, το μάλωμα της μαμάς ή του μπαμπά και γενικά οτιδήποτε έρχεται σε επαφή καθημερινά και ασχολείται αρκετά ή οτιδήποτε καινούργιο που το εκπλήσσει ή το τρομάζει ή του αρέσει ή όχι.
Φαίνεται πως υπάρχουν διαφορές στο περιεχόμενο και τη μορφή των παιδικών ονείρων, ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Δυστυχώς δε γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τα όνειρα στη βρεφική ηλικία. Τα πολύ μικρά μωρά δεν είναι σε θέση να εκφράσουν επιθυμίες, φόβους και αγωνίες. Ωστόσο,αν τα παρατηρήσουμε να κοιμούνται θα δούμε από τις εκφράσεις τους ότι έχουν όνειρα ζωντανά αν και απλοϊκά. Από 18 μηνών έως και 2 ετών, η φαντασία των παιδιών αναπτύσσεται και το ίδιο κάνουν και τα όνειρά τους!
Παιδιά της νηπιακής ηλικίας συγχέουν συχνά τις πραγματικές εμπειρίες τους με τις ονειρικές. Στην ηλικία των 5 ετών το παιδί είναι το επίκεντρο της δράσης του ονείρου, ενώ σπάνια είναι παθητικός θεατής. Στα μεγαλύτερα παιδιά, τα κορίτσια βλέπουν περισσότερα όνειρα σχετικά με το φαγητό και κυρίως όνειρα σχετικά με εκδρομές στην εξοχή, ταξίδια και διασκεδάσεις, ενώ τα αγόρια βλέπουν περισσότερα όνειρα σχετικά με περιπέτειες και ανδραγαθήματα.Κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρατηρείται μεγάλη αύξηση στα κιναισθητικά όνειρα, στα οποία το παιδί πετάει, επιπλέει, κλπ.
Σημαντικό ρόλο παίζει και η σχέση του ζευγαριού, αν πχ. οι γονείς τσακώνονται μπροστά στα παιδιά, αυτά αναπτύσσουν συναισθήματα άγχους και φόβου, που τα ταλαιπωρούν και στα όνειρά τους με τη μορφή του εφιάλτη.
Μέσα από έρευνες έχει αποδειχθεί ότι το 25% των παιδικών ονείρων αποτελείται από εφιάλτες πράγμα φυσιολογικό, αν σκεφτούμε ότι τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δεν μπορούν να διαχωρίσουν το πραγματικό από το φανταστικό, με αποτέλεσμα και τα όνειρά τους πολλές φορές να νομίζουν ότι είναι αληθινά. Ονειρεύονται τον λύκο που πάει να φάει την κοκκινοσκουφίτσα ή τη μαμά (αν οι γονείς καυγαδίζουν ή αν αισθάνεται την μαμά ευάλωτη), ονειρεύεται τα φίδια που έρχονται να του κάνουν κακό!
Γενικά, τα όνειρα και οι εφιάλτες εξυπηρετούν διάφορες λειτουργίες στα παιδιά. Μπορεί να αποτελούν έκφραση του άγχους, μιας αγωνίας ή φόβων τους, μπορεί να εκφράζουν συναισθήματα που τα παιδιά αδυνατούν να εκφράσουν στην πραγματική τους ζωή ή να αναπαριστούν επιθυμίες, ευχές, ανάγκες, φαντασιώσεις, απορίες, κλπ.
Τα παιδιά δε μοιράζονται εύκολα τα όνειρά τους, ίσως γιατί αυτά που θυμούνται πιο έντονα είναι και τα πιο τρομακτικά. Πολλές φορές επίσης, μπορεί τα όνειρά τους να είναι πολύ περίεργα ή μυστηριώδη που προτιμούν να τα βγάλουν από το μυαλό τους. Σύμφωνα με την Violet Oaklander αυτός ίσως είναι και ένας από τους λόγους που στα παιδιά εμφανίζονται συχνά επαναλαμβανόμενα όνειρα. Προσπαθούν δηλαδή τόσο πολύ να τα απωθήσουν που αυτά έρχονται και ξανάρχονται ως υπενθύμιση μιας ενδοψυχικής σύγκρουσης που αναζητά την επίλυσή της.
Δουλεύοντας ψυχοθεραπευτικά με τα όνειρα των παιδιών χρησιμοποιούνται τεχνικές όπως την αφήγηση του ονείρου σε ενεστώτα χρόνο, το παίξιμο στοιχείων του ονείρου από το παιδί ή τη ζωγραφική του, μέσα από τις οποίες το παιδί έχει τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή και να μοιραστεί συναισθήματα και σκέψεις που μέχρι σήμερα είχε για διάφορους λόγους απωθήσει. Ένα όνειρο μπορεί να αποτελεί ένδειξη μιας γενικότερης στάσης ή συναισθημάτων για τη ζωή και εντάσσοντάς το στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία, δουλεύουμε με συναισθήματα και εμπειρίες που τα παιδιά δεν μπορούν να διαχειριστούν άμεσα και ανοιχτά.
Στόχος της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας με τα όνειρα και τους εφιάλτες των παιδιών είναι να βοηθηθούν να μάθουν περισσότερα για τον εαυτό τους και τη ζωή τους. Στη διαδικασία αυτή δεν ερμηνεύει ούτε αναλύει ο ψυχοθεραπευτής το όνειρο, καθώς το παιδί είναι το μόνο που μπορεί να αποκτήσει επίγνωση αυτών που το όνειρό του προσπαθεί να του πει.
λογοθεραπευτές κατοίκον στην Αθήνα
